- نوشته شده آبان 86
پیش از شروع Ù…ÛŒ خواهم روی این نکته تأکید داشته باشم Ú©Ù‡ در این یادداشت سخن پیرامون مذهب ستیری نیست، بلکه ØµØØ¨Øª از مذهب زدایی از ÙØ±Ù‡Ù†Ú¯ مبارزه سیاسی است؛ ولی برای زدودن مذهب از ÙØ±Ù‡Ù†Ú¯ سیاسی باید آلترناتیو داشت. مشخص تر اینکه، تغییر بنیادین اندیشهء ØØ§Ú©Ù… بر جامعه به اندیشه ای پویا Ùˆ سارنده تنها در صورتی امکان پذیر است Ú©Ù‡ باور جایگزین در ØØ¯ تأثیرگذاری مذهب Ùورموله شده باشد. در گام نخستین باید آنچه را Ú©Ù‡ بر اذهان ØØ§Ú©Ù… است بهتر بشناسیم.
یکی از خصیصه های بارز ÙØ§Ø´ÛŒØ³Ù… ناتوانی اش درتØÙ…Ù„ ØØ±Ù مخال٠است. نمی تواند دگراندیش را تØÙ…Ù„ کند. ÙØ§Ø´ÛŒØ³Ù… بصورت سیستماتیک دگراندیش – آنکه آنطور نمی اندیشد Ú©Ù‡ ÙØ§Ø´ÛŒØ³Ù… Ù…ÛŒ اندیشد، را مورد تهاجم قرار Ù…ÛŒ دهد.Ø´Ú©Ù„ ØØ§Ø¯ØªØ± ÙØ§Ø´ÛŒØ³Ù…ØŒ ÙØ§Ø´ÛŒØ³Ù…-مذهبی است. نه تنها مخال٠خود را تØÙ…Ù„ نمی کند، بلکه با Ø§Ø³ØªÙØ§Ø¯Ù‡Ø¡ ابزاری از خدا Ùˆ پیغمبر Ùˆ دگر باورهای مذهبی، مخال٠خود را در سلولی Ù…ØØµÙˆØ± با اختناق Ùˆ تهمتهایی مانند مناÙÙ‚ Ùˆ مرتد Ùˆ Ú©Ø§ÙØ± Ùˆ باغی Ùˆ Ù…ÙØ³Ø¯ ÙÛŒ الارض، Ùˆ بدتر Ùˆ خطرناکتر از همه – Ù…Ø®Ø§Ù„ÙØª با رهبر، Ú©Ù‡ امام گونه دربارهء اندیشه Ùˆ ØØ±Ú©Ø§Øª Ùˆ اعمال تو ÙØªÙˆØ§ Ù…ÛŒ دهد، Ù…ØØ¨ÙˆØ³ Ù…ÛŒ کند. ÙØ§Ø´ÛŒØ³Øª ها چون لباس (دین) اسلام بر تن دارند، Ù…ÛŒ توانند با ØªÙØ§Ø³ÛŒØ± مختل٠از آیات الهی، Ùˆ ÙØªØ§ÙˆÛŒ در زمانهای لازم راهکارهای جدیدی برای پیشبرد اهدا٠سیاسی خود ابداع کنند. آیات قران به «او» این امکان را Ù…ÛŒ دهد Ú©Ù‡ با ØªÙØ³ÛŒØ± آیات Ù…ØÚ©Ù… Ùˆ متشابه، ناسخ Ùˆ منسوخ، Ùˆ خلاصه با Ø§Ø³ØªÙØ§Ø¯Ù‡Ø¡ ابزاری از دین، جامعه را متعهد Ùˆ ملتزم به بینش مشخص خود بکند. آن موقع Ú©Ù‡ لازم است، چادر بر سر زن Ù…ÛŒ کند، هر موقع Ú©Ù‡ لازم شد روسری بر سرش Ù…ÛŒ کند، Ùˆ وقتی لازم باشد دختران را با لباسهای چسبان به نمایش Ù…ÛŒ گذارد، Ùˆ در هر مرØÙ„Ù‡ عمل خود را عین دموکراسی Ùˆ آزادمنشی ØªÙØ³ÛŒØ± Ù…ÛŒ کند. زن، برای ÙØ§Ø´ÛŒØ³Ù… مذهبی ابزار است. تا دیروز زن Ù…ÛŒ بایست پشت سر مرد نماز به خواند، Ùˆ امروز Ù…ÛŒ تواند قاضی شود. آزادی زن، نه از جایگاه زن در جامعه Ùˆ بنا به انتلکت زن، بلکه از جایگاه ØªÙØ³ÛŒØ± آیات قران تعیین Ùˆ تکلی٠می شود. اگر زن آزاد بتواند Ø§ØØªØ±Ø§Ù… به قران Ùˆ اسلام را دو چندان کند، زن با ارجاع به Ùلان آیه قران، آزاد Ù…ÛŒ شود، Ùˆ اگر لازم باشد Ú©Ù‡ به تاریک ترین نقطه در آشپزخانه کشانده شود، آیاتی از قران به خدمت Ú¯Ø±ÙØªÙ‡ Ù…ÛŒ شوند. در اندیشهء ÙØ§Ø´ÛŒØ³Ù…-مذهبی زن همانقدر ابزار است Ú©Ù‡ خود دین. زن همانقدر در نقش چماق جامعه را منکوب Ù…ÛŒ کند، Ú©Ù‡ خود دین. نظام ÙØ§Ø´ÛŒØ³Ù… ÙØ±Ø¯ØŒ دین، اندیشه Ùˆ خلاصه همه چیز Ùˆ همه کس را بمثابهء ابزار برای ادامهء ØÛŒØ§Øª مذهب Ùˆ پایه ریزی جامعه ئی دینی به کار Ù…ÛŒ گیرد، Ùˆ چون بر Ú¯ÙØ±Ø¯Ù‡Ø¡ توهمات دینی جامعه سوار است، همیشه خیل عظیمی از مردم را به همراه دارد، Ùˆ آن را نمادی از داشتن پایگاه مردمی خود ارزیابی Ù…ÛŒ کند.ÙØ§Ø´ÛŒØ³Ù…-مذهبی با جامهء سیاسی بر تن، Ù…ÛŒ خواهد از Ù…Ù†Ø§ÙØ¹ ملی، از دموکراسی Ùˆ آزادی Ø¯ÙØ§Ø¹ کند. با پناه جستن به باورهای دینی Ú©Ù‡ رنگ Ùˆ بوی ملی Ùˆ وطن پرستی به خود Ú¯Ø±ÙØªÙ‡ است، نه تنها مخال٠را در مواقعی بخاطر باور های غیر مذهبی تکÙیر Ù…ÛŒ کند Ùˆ یا القا Ù…ÛŒ کند Ú©Ù‡ چماق به دستانش مخالÙین را تکÙیر کنند، بلکه با برچسبهایی Ú©Ù‡ Ù…ØØªÙˆØ§ÛŒ به ظاهر دینی اما کاملا سیاسی دارند اما بر Ú¯Ø±ÙØªÙ‡ از اندیشه Ùˆ ÙØ±Ù‡Ù†Ú¯ مذهبی است، مخالÙین را خاموش Ùˆ از صØÙ†Ù‡ ØØ°Ù Ù…ÛŒ کنند.28 سال است Ú©Ù‡ جامعهء ایران با این Ø´Ú©Ù„ از ÙØ§Ø´ÛŒØ³Ù… مبارزه کرده است. 28 سال است Ú©Ù‡ شاهد جنگ ØÛŒØ¯Ø±ÛŒ – نعمتی بوده Ùˆ دین نقشی Ù…ØÙˆØ±ÛŒ داشته است. عرصهء مبارزه را Ùقط مذهبیون علیه مذهبیون پر کرده است، Ùˆ لائیک Ùˆ سکولار یا از صØÙ†Ù‡ خارج شده اند، Ùˆ یا در اولین یورش Ùیزیکی ØØ°Ù شده اند. با ØØ°Ù مخالÙین سکولار، ÙØ§Ø´ÛŒØ³Øª سعی Ù…ÛŒ کند تا به همه بقبولاند Ú©Ù‡ تمام داستان براندازی در این است Ú©Ù‡ کدام قرائت از دین باید ØÚ©ÙˆÙ…ت کند. گویی تمام درد مردم ستمدیده انتخاب بین این رهبر مذهبی با Ùلان قرائت دینی Ùˆ آن رهبر عقیدتی با بهمان قرائت دینی بوده است. Ùˆ در برابر اعتراض، دریایی از خون شهید را بعنوان اثبات بر ØÙ‚انیت راه Ùˆ روش Ùˆ اندیشهء خود، در قرار داده Ù…ÛŒ شود. در چنین جامعه Ú©Ù‡ هژمونی چنین ÙØ±Ù‡Ù†Ú¯ÛŒ بارز است، منطق Ùˆ پیام انتلکتوئل Ùˆ اندیشه ورز در برابر سرخی خون شهید رنگ Ù…ÛŒ بازد. ماهیت اندیشه ورزی Ùˆ دگراندیشی به زیر سوال Ù…ÛŒ رود. با ایجاد جوّ اختناق Ùˆ Ø®Ùقان، بازبینی ØØ±Ú©Øª Ùˆ عمل Ùˆ اندیشهء عمامه به سرها Ùˆ یا رهبران مکّلای امام گونه، به ÙØ§Ø²ÛŒ دیگر ØÙˆØ§Ù„Ù‡ Ù…ÛŒ شود. Ùˆ ملت مانده است در مقابل زورگویانی Ú©Ù‡ قران را بر سر نیزه کرده اند. تشنه گان به قدرت سیاسی، Ú©Ù‡ Ù…Ø³Ù„Ø Ø¨Ù‡ خون شهید Ùˆ نام خدایند Ùˆ با سوء Ø§Ø³ØªÙØ§Ø¯Ù‡ از ÙØ±Ù‡Ù†Ú¯ÛŒ عقب نگاه داشته شده Ú©Ù‡ با Ù…ÙØ§Ù‡ÛŒÙ… سکولاریسم Ùˆ جدایی دین از دولت آشنایی ندارد، ماهیت مبارزه را باز سازی Ù…ÛŒ کنند. در این جدال Ùˆ در اولین گام، لیبرالیسم در عام ترین نوع تعری٠- ÙØ±Ù‡Ù†Ú¯ چند صدایی Ùˆ تØÙ…لگرایی مورد تهاجم قرار Ú¯Ø±ÙØªÙ‡ Ùˆ به خاطر ماهیتش شکست Ù…ÛŒ خورد. آزاد منشی، آزاد اندیشی، Ùˆ مبارزه برای آزادی خلق، در یورش بی امان موج سواران مذهبی ØØ°Ù Ù…ÛŒ شود، تا به آن ØØ¯ Ú©Ù‡ جای ظالم Ùˆ مظلوم در اذهان عوض Ù…ÛŒ شود، Ùˆ ستمدیدگان به این باور Ù…ÛŒ رسند Ú©Ù‡ ÙØ§Ø´ÛŒØ³Øª-مذهبی ØÙ‚ است Ùˆ دگراندیشی Ùˆ سکولاریسم باطل. قشر عظیمی از جامعه قوانین ارتجاعی را پذیرا Ù…ÛŒ شود. به پای چوبه های دار، برای تماشا Ù…ÛŒ رود. در جنگ ØÙ‚ علیه باطل شرکت Ù…ÛŒ کند، شهید Ù…ÛŒ دهد Ùˆ شهید Ù…ÛŒ شود. Ùˆ روز به روز در این تنیده تار اسیرتر Ù…ÛŒ شود، Ùˆ ÙØ§Ø´ÛŒØ³Ù… مذهبی از این قشر تغذیه Ù…ÛŒ کند Ùˆ به ØÛŒØ§Øª خود ادامه Ù…ÛŒ دهد. 28 سال است Ú©Ù‡ اینچنین بوده است. خصیصهء بارز دیگر ÙØ§Ø´ÛŒØ³Ù… وابستگی اش به قوای نظامی است، Ùˆ از آنجا Ú©Ù‡ نمی تواند در برابر آزادی بیان ایستادگی کند، از این ابزار برای سرکوب هر Ú†Ù‡ بیشتر Ù…Ø®Ø§Ù„ÙØ§Ù† تا به آن ØØ¯ Ø§Ø³ØªÙØ§Ø¯Ù‡ Ù…ÛŒ کند Ú©Ù‡ غیبت نیروی نظامی Ùˆ سرگوبگر متراد٠می شود با ÙØ±ÙˆÙ¾Ø§Ø´ÛŒ نظام. وابستگی به نیروی نظامی، قدرت مانور را از ØØ§Ú©Ù… Ùˆ رهبران Ú¯Ø±ÙØªÙ‡ Ùˆ در مرور زمان ماهیت سیاسی ÙØ§Ø´ÛŒØ³Ù…-مذهبی، به نظامی-مذهبی تبدیل Ù…ÛŒ شود. ØØ±Ù آخر را نیروهای Ù…Ø³Ù„Ø Ù…ÛŒ زنند. هرچند ماهیت ØÚ©Ù…رانی تغییر کرده است، اما جامعه همچنان در چمبرهء باورهای مذهبی نگاه داشته Ù…ÛŒ شود، Ùˆ سکولاریست Ùˆ آزاد اندیش همچنان سرکوب Ù…ÛŒ شود.به راستی در مقابل ÙØ§Ø´ÛŒØ³Ù… مذهبی Ú†Ù‡ Ù…ÛŒ توان کرد؟ قبول داغ Ùˆ Ø¯Ø±ÙØ´ یکی از راه ها است. اما پذیرش داغ Ùˆ Ø¯Ø±ÙØ´ زمانی راه گشاست Ú©Ù‡ اندیشه Ùˆ باوری راهگشا Ùˆ غیر مذهبی نوید دهنده Ùˆ جایگزین اندیشهء ØØ§Ú©Ù… بر جامعه باشد. چگونه Ù…ÛŒ توان با اندیشهء مذهبی به جنگ ÙØ§Ø´ÛŒØ³Ù…-مذهبی Ø±ÙØªØŸ چگونه Ù…ÛŒ توان خواهان سرنگونی نظام ایدئولوژیک بود، Ùˆ از سوی دیگر خواهان تأسیس نظام ایدئولوژیک با قرائتی Ù…ØªÙØ§ÙˆØª شد؟ چگونه Ù…ÛŒ توان کمبودها Ùˆ کاستی های نظام ایدئولوژیک، مقتدی به رهبر را با نظامی مشابه با آن جایگزین کرد؟ اگر دیکتاتوری عامل اصلی رشد Ùˆ نمو ÙØ§Ø´ÛŒØ³Ù…-مذهبی است، چگونه Ù…ÛŒ توان به هرگونه دیکتاتوری باور داشت؟ چگونه Ù…ÛŒ توان با نام خدا شروع کرد Ùˆ ÙØªÙˆØ§ به جدایی دین از دولت داد؟ آیا نتیجه به جز رÙورم Ùˆ Ø§Ø³ØªØØ§Ù„Ù‡ چیز دیگری خواهد بود؟ آیا مبارزه با ØØ§Ú©Ù… Ù…ÛŒ تواند جدا از مبارزه با اندیشهء ÙØ§Ø´ÛŒØ³Ù… مذهبی باشد؟ آیا سرنگونی نظام ØØ§Ú©Ù…ØŒ بدون پرداختن به اندیشهء آن نظام، عملی انقلابی است؟ مگر نه اینکه انقلاب نتیجهء Ú©Ù† Ùیکون شدن کلیه مناسبات Ùˆ تغییر باور هاست؟
خلاصه اینکه اگر Ù…ÛŒ خواهیم رÙورم کنیم، Ú†Ù‡ اصراری به ØªÙ‚Ø¨ÛŒØ Ø§Ø³ØªØØ§Ù„Ù‡ چی؟ Ùˆ اگر به دنبال تغییری ریشه ای هستیم، چرا به ریشه نمی پردازیم؟ Ùˆ اگر Ù…ÛŒ خواهیم برای سرنگونی رژیم از باورها Ùˆ Ø®Ø±Ø§ÙØ§Øª مردم سوء Ø§Ø³ØªÙØ§Ø¯Ù‡ کنیم، خط بین عمل انقلابی با اپورتونیستی در کجا رسم Ù…ÛŒ شود؟ آیا در نبود مرزی روشن Ùˆ Ø´ÙØ§Ù مردم گمراه نمی شوند؟ به تاریخ نگاه کنیم؛ نتیجهء Ø§Ø³ØªÙØ§Ø¯Ù‡Ø¡ مذهب علیه مذهب Ú†Ù‡ بوده است؟ آیا ØÚ©ÙˆÙ…تهای مذهبی تضعی٠شده اند Ùˆ یا اینکه بیشتر رشد کرده اند؟ آیا ÙØ§Ø´ÛŒØ³Ù… مذهبی ØØ§Ú©Ù… با Ø§Ø³ØªÙØ§Ø¯Ù‡ ابزاری از Ù…ÙØ§Ù‡ÛŒÙ… مذهبی همچون باغی، Ù…ÙØ³Ø¯ ÙÛŒ الارض، مناÙÙ‚ØŒ معاند، Ùˆ.... از Ø®Ø±Ø§ÙØ§Øª Ùˆ باورهای مذهبی مردم سوء Ø§Ø³ØªÙØ§Ø¯Ù‡ نکرده است؟ آیا اگر مخالÙینش غیر مذهبی بودند، ÙØ§Ø´ÛŒØ³Ù… مذهبی ØØ§Ú©Ù… کمتر Ù…ÛŒ کشت یا بیشتر، Ùˆ یا ÙØ±Ù‚ÛŒ نمی کرد چرا Ú©Ù‡ ØØ§Ú©Ù… Ù…ÛŒ خواهد ØÚ©ÙˆÙ…ت کند Ùˆ تنها برای این هد٠است Ú©Ù‡ Ù…ÛŒ کشد؟تأثیر منÙÛŒ تبدیل کردن مبارزهء مردمی به مبارزهء مذهبی قابل توجه Ùˆ بررسی مستمر است.
آنچه در 28 سال گذشته پیش روی مردم قرار داشته، پروسهء انقلاب علیه نظام اسلامی نبوده، بلکه ÙØ§Ø² رÙورمی بوده Ú©Ù‡ Ù…ÛŒ خواسته Ùورمولی برای Ø¨Ø±ÙˆÙ†Ø±ÙØª از قرائتی از دین Ú©Ù‡ ØØ§Ú©Ù… است کش٠کند تا بتواند با قرائت دیگری از دین ØÚ©ÙˆÙ…ت کند. به همین خاطر Ùˆ از آنجایی Ú©Ù‡ مردم نقش Ùورمالیستی داشته اند – Ùˆ چون مردم هیچ موقع موضوع اصلی نبوده اند Ùˆ در نتیجه ÙØ±Ù‡Ù†Ú¯ مبارزاتی مردم ارتقا Ù†ÛŒØ§ÙØªÙ‡ است، اگر به Ø¨ØØ±Ø§Ù† های موجود در سیستم ØÚ©ÙˆÙ…تی Ùˆ یا در Ø³Ø·Ø Ø¬Ø§Ù…Ø¹Ù‡ نگاهی گذرا بیندازیم، Ù…ÛŒ بینیم Ú©Ù‡ Ø¨ØØ±Ø§Ù† ها زودگذر بوده اند. ریشه ای نبوده اند بلکه مقطعی بوده اند. مستمر Ùˆ هدÙمند نبوده اند. دانشجو بر Ù…ÛŒ خیزد، Ùˆ بعد خاموش Ù…ÛŒ شود. کارگران بر Ù…ÛŒ خیزند، بعد ساکت Ù…ÛŒ شوند. معلم بر Ù…ÛŒ خیزد، بعد تنش Ù…ÛŒ خوابد. منظور بی ارزش کردن تنش ها، خیزش ها Ùˆ سرکشی های طبقهء زØÙ…تکش Ùˆ یا انتلکتوئل نیست. Ùˆ نقش نیروهای سرکوبگر ÙØ§Ø´ÛŒØ³Øª نادیده Ù†Ú¯Ø±ÙØªÙ‡ شده اند. هد٠بلکه مشخص کردن Ú©Ù… عمق بودن علل خیزش های خود بخودی است، Ùˆ اینکه در 28 سال گذشته ÙØ±Ù‡Ù†Ú¯ مبارزاتی ارتقا پیدا نکرده است. معلم Ùˆ کارگر Ùˆ دانشجو خواستهای صنÙÛŒ Ùˆ مقطعی دارند، Ùˆ نه سیاسی-انقلابی Ùˆ طبیعتا طولانی مدت. دانشجو Ù…ÛŒ خواهد نشریه منتشر کند Ùˆ اگر مستبدین ØØ§Ú©Ù… ØØ¯Ø§Ù‚Ù„ÛŒ از آزادی را رعایت کنند، دانشجو تا مدتها (Ù†Ú¯ÙØªÙ… همیشه) خرسند است. کارگر Ùˆ معلم Ù…ÛŒ خواهد ØÙ‚وقش را Ú©Ù‡ ماه ها عقب Ø§ÙØªØ§Ø¯Ù‡ است بگیرد. به معلم ØÙ‚وق Ù…Ú©ÙÛŒ داده شود، تا مدتها شهر شاهد تظاهرات برای سرنگونی نخواهد بود. توجه شود Ú©Ù‡ به این خواستها نمی توان انتقاد داشت. اینها خواستهای به ØÙ‚ مردم ستمدیده است. نان، کار Ùˆ مسکن پایهء اصلی تمام یورش ها Ùˆ انقلاب هاست. Ùˆ بی Ø´Ú©ØŒ جمهوری اسلامی توان اقتصادی، سیاسی Ùˆ ایدئولوژیک برآورده کردن این ØØ¯Ø§Ù‚لها را ندارد. نمی تواند ØÙ‚وق Ù…Ú©ÙÛŒ بدهد. نمی تواند ØØªÛŒ نشریه دانشجوی Ø¯ÙØªØ± تØÚ©ÛŒÙ…ÛŒ را تØÙ…Ù„ کند، Ùˆ... ولی اگر توان برآورد کردن این خواستها را داشت Ùˆ Ù…ÛŒ توانست ØØ¯Ø§Ù‚لها را تØÙ…Ù„ کند، آنوقت خواستهای دانشجویان سرنگونی طلبانه نبود، چرا Ú©Ù‡ ÙØ±Ù‡Ù†Ú¯ مبارزاتی تنها بر روی جنگ ØÛŒØ¯Ø±ÛŒ-نعمتی استوار بوده است. چون ÙØ±Ù‡Ù†Ú¯ انقلابی آموزش داده نشده است. ÙØ±Ù‡Ù†Ú¯ مبارزاتی ØØ§Ú©Ù…ØŒ ÙØ±Ù‡Ù†Ú¯ رÙورمیستی است. دقیقا به این دلایل است Ú©Ù‡ Ø¨ØØ±Ø§Ù† موجود Ø¨ØØ±Ø§Ù† انقلابی نیست بلکه Ø¨ØØ±Ø§Ù† ÙØ±ÙˆÙ¾Ø§Ø´ÛŒ است. دانشجو، کارگر، Ùˆ معلم هنوز به نقطه ای نرسیده است Ú©Ù‡ برای سرنگونی نظام اسلامی اعتراض کند. نه اینکه درد را با پوست Ùˆ استخوان خود ØØ³ نمی کنند، نه اینکه خواهان سرنگونی نیستند – از روز اول این رژیم را نمی خواستند، بلکه اینگونه نیاموخته اند Ú©Ù‡ باید اعتراض خود را در مداری پیچیده تر ابراز کنند. آن معدود Ø§ÙØ±Ø§Ø¯ÛŒ هم Ú©Ù‡ آموخته اند Ùˆ اعتراض خود را به عریانی خورشید ابراز کرده اند، Ù…Ø¯Ø§ÙØ¹ÛŒ برای خواست خود Ù†ÛŒØ§ÙØªÙ‡ اند Ùˆ یا به اندازه کاÙÛŒ آموزش برای Ø¯ÙØ§Ø¹ از خود ندیده اند. Ù…Ø¯Ø§ÙØ¹ÛŒÙ† آزادی زمانی به صدا آمده اند Ú©Ù‡ دیگر دیر شده است. Ùˆ این اشکال دوم است. اگر جامعه بپذیرد Ú©Ù‡ Ù…ÛŒ خواهد سرنگون کند، توان انسجام ندارد. پراکنده است. Ø§ØªØØ§Ø¯ÛŒ بین کارگر Ùˆ معلم Ùˆ دانشجو نیست، چرا Ú©Ù‡ خواستهای این سه Ø¨Ø±Ú¯Ø±ÙØªÙ‡ از یک ÙØ±Ù‡Ù†Ú¯ مبارزاتی همه گیر Ùˆ عمیق نیست، صنÙÛŒ-صوری است، Ùˆ نه سیاسی Ùˆ سرنگونی طلبانه، Ùˆ چون نیروهای سرنگونی طلب در انسجام Ùˆ سازماندهی این سه عنصر، دخالتی مؤثر نداشته اند انرژی به هرز Ø±ÙØªÙ‡ است. Ù…ØªØ§Ø³ÙØ§Ù†Ù‡ نیروهای Ú†Ù¾ هم یا از صØÙ†Ù‡ ØØ°Ù شده اند Ùˆ یا توان رهبری Ùˆ سازماندهی ندارند.سالها پیش از قیام بهمن، داستان این چنین بود، Ú©Ù‡ امروز است. در آن روز سه اندیشمند، لباس رزم بر تن کرده، Ùˆ با گذشتهء خود وداع کردند. جامعه را با عینکی دیگر دیدند Ùˆ برای جامعه نسخه ای دیگر نوشتند. امیرپرویز پویان، مسعود اØÙ…دزاده Ùˆ بیژن جزنی آمدند، راه را نشان دادند Ùˆ Ø±ÙØªÙ†Ø¯.گویی زمان آن رسیده Ú©Ù‡ Ù…Ø¯Ø§ÙØ¹Ø§Ù† آزادی در داخل کشور از تنیده تار ÙØ§Ø´Ø³ÛŒÙ… مذهبی خود را رها کرده Ùˆ با توجه به شرایط مشخص، راهی نو با اندیشه ای نو پیش روی جامعه بگذارند. اما اول Ùˆ باید به این باور Ùˆ اصل بارز برسند Ú©Ù‡ با اندیشه های پشین Ùˆ کهنه نمی توان آینده را ساخت.علی ناظر – 27 اکتبر 2007