اشتباه محاسبه – هزینه (7)
[ علی ناظر]
[Source: سایت بحران]

فصل دوم – بخش سوم

 

نکته

نوشتار زیر بررسی پژوهش هایی است Ú©Ù‡ پیرامون «Ù‡Ø²ÛŒÙ†Ù‡» جنگ انجام شده است. بنابراین، در این نوشتار حاضر، مقصود تعیین طرف مقصر Ùˆ یا سمت Ùˆ سو با یکی از طرفین جنگ نیست. بلکه بیان واقعیات آنگونه Ú©Ù‡ به ثبت در تاریخ رسیده است، Ù…ÛŒ باشد. در برخی از جنگ ها، فقط یکی از طرفین مقصر بوده Ùˆ طرف دیگر قربانی، Ùˆ در نمونه دیگر، هر دو طرف مقصر بوده اند. در عین حال، یک نکته در تمام این نمونه ها Ùˆ پژوهش ها مشترک است، Ùˆ اینکه، مردم Ùˆ شهروندان غیر نظامی، قربانی اصلی جنگ بوده اند.

نکته دیگر اینکه، شاید خواننده این سطور بپرسند «Ù…گر جنگی Ù…ÛŒ خواهد رخ بدهد؟ شواهد امر حاکی از آن است Ú©Ù‡ جنگی در کار نخواهد بود، پس چرا نگارنده روی جنگ تا به این اندازه متمرکز شده است؟» به این نکته در بخش اول، فصل یک پرداخته ام.

به نظر من، مهم نیست Ú©Ù‡ جنگ رخ Ù…ÛŒ دهد یا نه، مهم نحوه «Ù…حاسبه» Ùˆ دوری گزیدن از «Ø§Ø´ØªØ¨Ø§Ù‡ محاسبه» است. در این راستا Ùˆ برای این هدف، باید شناخت کامل از داده ها، روش ها Ùˆ راهبرد ها داشت. برای حمایت از یک «Ø®Ø·»ØŒ Ú†Ù‡ در له یا علیه «Ø¬Ù†Ú¯» باید دانست، Ùˆ از واقعیات آنگونه Ú©Ù‡ هستند در حد ممکن واقف بود.

در چندین ماه گذشته، اگر به رسانه های مختلف توجه کنیم Ù…ÛŒ بینیم Ú©Ù‡ برخی فعالین سیاسی از آنچه در سوریه رخ Ù…ÛŒ دهد حمایت Ù…ÛŒ کنند، Ùˆ برخی دیگر علیه آن موضع Ù…ÛŒ گیرند. به نظر من، برای حمایت Ùˆ یا رد یک «Ø¬Ù†Ú¯»ØŒ درک صحیح، ملموس Ùˆ عریان از آنچه در یک «Ø¬Ù†Ú¯» رخ Ù…ÛŒ دهد یک «Ø¨Ø§ÛŒØ³Øª» است.
هرچند دوستانی Ú©Ù‡ در عملیات مهران Ùˆ یا فروغ جاویدان شرکت داشته Ùˆ «Ø¬Ù†Ú¯» را از نزدیک دیده اند، Ùˆ طبیعتا Ù…ÛŒ توانند درک بهتری از تبعات «Ø¬Ù†Ú¯» داشته باشند، اما درک آنها بسیار محدود Ùˆ سطحی است، چرا Ú©Ù‡ دانش آنها از مشاهداتشان به چند عملیات «Ú©ÙˆÚ†Ú©» Ùˆ برای یک مدت زمان کوتاه، محدود Ù…ÛŒ شود. اکثر خوانندگان Ùˆ نشل جوان Ú©Ù‡ در این دو عملیات شرکت نداشته، Ùˆ تجربه شان از جنگ 8 ساله فقط به نقل قول محدود Ù…ÛŒ شود، در مراتبی بسیار بالاتر، نمی توانند درک صحیحی از جنگ داشته باشند. حتی پژوهشگران (مثلا من) Ú©Ù‡ دانش خود را از طریق مطالعه Ùˆ بررسی کسب کرده اند، نمی توانند درک صحیح Ùˆ ملموس از آسیب ها Ùˆ صدمات جنگ داشته باشند چرا Ú©Ù‡ دانش آنها تنها از طریق داده ها Ùˆ آمار Ùˆ مقایسه تجارب دیگران Ø´Ú©Ù„ گرفته است.
دقیقا به همین خاطر است Ú©Ù‡ به نوشتن این سطور پرداخته ام. به نظر من باید بدانیم چرا از «Ø¬Ù†Ú¯» دفاع Ù…ÛŒ کنیم. آیا به تمام جوانب آن توجه کرده ایم؟ آیا حمایت ما از جنگ تنها یک عکس العمل سیاسی نیست؟ آیا نفرت از دشمن، ما را از قضاوت صحیح در برخورد با دشمن، Ùˆ بهایی Ú©Ù‡ «Ø®Ù„Ù‚» باید بپردازد، باز نداشته است؟ هزینه Ùˆ مخارج جنگ چقدر است؟ Ú†Ù‡ کسی مخارج جنگ را تأمین خواهد کرد؟ آیا «Ù…ا» Ú©Ù‡ از جنگ حمایت Ù…ÛŒ کنیم، توان مالی پرداخت تمام صورتحساب های «Ø¬Ù†Ú¯» را داریم؟ برای کسب مخارج Ú†Ù‡ چیزی را به گرو Ù…ÛŒ گذاریم، آبروی خود را، موجودیت یک ملت را، استقلال یک کشو را، Ú†Ù‡ چیزی به گرو گذاشته Ù…ÛŒ شود تا مخارج ابتیاع ادوات جنگی را تأمین کنیم؟
برای من، که سالها است در این باره تحقیق (آکادمیک) می کنم، پاسخ به تک تک این سوالها بسیار مشکل است. در مواردی خود را عاجز از پاسخ به بیش از یک یا دو سوال می بینم. خوب است که از خود بپرسیم که به چند سوال می توانیم پاسخ معقول بدهیم.
این «Ø¹Ø¬Ø²» در پاسخ Ù…ÛŒ تواند ریشه در «Ø§Ù†Ø¯ÛŒØ´Ù‡ حاکم» بر من داشته باشد. Ù…ÛŒ تواند به این خاطر باشد Ú©Ù‡ نمی توانم «Ù…رگ یک ملت»  Ùˆ یا «Ù†Ø§Ø¨ÙˆØ¯ÛŒ یک سرزمین» را با اهرم «Ø§ÛŒØ¯Ø¦ÙˆÙ„ÙˆÚ˜ÛŒ» حل کنم. شاید بخاطر این است Ú©Ù‡ سالها در زیر تازیانه شکنجه گر نبوده ام، Ùˆ با پوست Ùˆ گوشت خود شقاوت رژیم را حس نکرده ام، Ùˆ در انفرادی ها با خود عهد نکرده ام Ú©Ù‡ به هر بهایی این رژیم را ساقط Ù…ÛŒ کنم.
شاید اگر من بجای آن دختران Ùˆ پسران جوانی Ú©Ù‡ کروبی از آنها در نامه 7 مرداد 88 به رفسنجانی یاد Ù…ÛŒ کند، بودم، با کلام Ùˆ اندیشه دیگری به «Ø¬Ù†Ú¯» Ù…ÛŒ پرداختم. کروبی Ù…ÛŒ نویسد «Ø¹Ø¯Ø§Ù‡ ای از افراد بازداشت شده مطرح نموده اند Ú©Ù‡ برخی افراد با دختران بازداشتی با شدتی تجاوز نموده اند Ú©Ù‡ منجر به ایجاد جراحات Ùˆ پارگی در سیستم تناسلی آنان گردیده است. از سوی دیگر افرادی به پسرهای جوان زندانی با حالتی وحشیانه تجاوز کرده اند به طوری Ú©Ù‡ برخی دچار افسردگی Ùˆ مشکلات جدی روحی Ùˆ جسمی گردیده اند Ùˆ در کنج خانه های خود خزیده اند»

آیا اینگونه اعمال، نباید در انسان چنان نفرتی ایجاد کند که بخواهد این جانوران وحشی را از هم بدرد، و ایران را از وجود آلوده و وحشی آنها رها سازد؟ شاید اگر بجای آن گل های پرپر شده بودم می خواستم تمام ایران با خاک و به همراه این جانوران یکسان شود، تا دوباره هزاران لاله، و هزاران گلسرخی بروید.
شاید هم اگر همان شرایط را از سر Ù…ÛŒ گذراندم، باز هم پاسخ من این بود Ú©Ù‡ نمی توان یک ملت Ùˆ سرزمینی را به ویرانی کشاند چون در انفرادی با خود آن عهد را کرده بودم، Ùˆ یا حس «Ø§Ù†ØªÙ‚امجویی» در من آنقدر قوی است Ú©Ù‡ حاضرم وطن را فدای آن «Ø§Ù†ØªÙ‚ام» کنم.

نمی دانم. اعتراف می کنم که نمی دانم.

هرگز هم نمی توانم بجای هزاران هزار ستمدیده به بند کشیده، Ùˆ میلیون ها خانواده آنها، Ùˆ یا کودکان خیابانی Ùˆ دختران تن فروش، Ùˆ میلیون ها ستمدیده دیگر نظر بدهم. اما Ù…ÛŒ دانم Ú©Ù‡ این خلق قهرمان Ùˆ ستمدیده مستحق سرنوشت بهتری است، Ùˆ Ù…ÛŒ دانم Ú©Ù‡ «Ø¬Ù†Ú¯» نه تنها کشور را ویران Ù…ÛŒ کند، بلکه به «Ø±ÙˆØ­ Ùˆ روان» مردم هم آسیب Ù…ÛŒ رساند، Ùˆ ترومایی Ú©Ù‡ ایجاد Ù…ÛŒ کند تا دهه ها از روح Ùˆ روان خسته یک ملت بیرون نمی رود.

بارها نوشته ام Ùˆ دوباره تکرار Ù…ÛŒ کنم، من مخالف «Ø¬Ù†Ú¯ کلاسیک» هستم (به همین خاطر Ùˆ درحد قد Ùˆ قواره Ùˆ فهم خودم، تشکیل ارتش آزادیبخش ملی ایران را راهبرد درستی تشخیص نمی دادم). به باور من، این رژیم به زبان خوش نمی رود، مگر «Ù…عجزه ای بشود». در عین حال، دخالت ندادن «Ø®Ù„Ù‚» در تغییر نظام، بازده ای «Ø¯Ù…وکراتیک» نخواهد داشت حتی اگر رهبری این «ØªØºÛŒÛŒØ±» به عهده یک نیروی رادیکال Ùˆ انقلابی باشد. در تغییری Ú©Ù‡ مردم شرکت فعال Ùˆ مداخله گر نداشته باشند، آن تغییر ماهیت دموکراتیک نمی تواند داشته باشد، Ùˆ نتیجه به انحراف کشیده Ù…ÛŒ شود. با توجه به این نکات است Ú©Ù‡ همیشه بر این باور بوده ام Ú©Ù‡ این نظام را از طریق «ØªÙ„فیق مبارزات گسترده اجتماعی زیر چتر حفاظتی نیروهای رادیکال مسلح» Ù…ÛŒ توان سرنگون کرد Ùˆ لاغیر. هر راهبرد دیگری شکست خواهد خورد Ùˆ اهداف عالیه آن به انحراف کشیده خواهد شد. تنها از این طریق است Ú©Ù‡ هزینه پایین خواهد آمد، نتیجه به نفع خلق تمام خواهد شد، تغییر وابسته به نیروی خارجی Ùˆ استثمارکننده نخواهد بود، Ùˆ استقلال Ùˆ آزادی تضمین Ù…ÛŒ شود.

 

آدمیرال اس.بی. لوس (نیروی دریایی آمریکا) در «Ù…نافع جنگ» (The Benefits of War) با استفاده از یک ضرب المثل قدیمی Ù…ÛŒ گوید «Ø¬Ù†Ú¯ عارضه Ùˆ بیماری است Ú©Ù‡ بر سر یک ملت Ù…ÛŒ آید، بیماری هرچند در هنگام وقوع دردآور Ùˆ بد است، اما پس از ترک کردن بدن بیمار، نتیجه ای تنزیه Ùˆ پاک کننده دارد... جنگ Ú©Ù‡ همیشه زجر Ùˆ حرمان به همراه دارد همیشه باعث هشیاری Ùˆ تعقل جامعه Ù…ÛŒ شود... آدم با این زجر کشیدن ها است Ú©Ù‡ رشد Ù…ÛŒ کند Ùˆ بهتر Ù…ÛŒ شود... بسیاری از آثار بسیار زیبا Ùˆ پربها در هنر، نقاشی، موسقی Ùˆ شعر Ùˆ ادبیات، سرچشمه در جنگ دارد... بنابراین طبیعت Ùˆ (خدا) جنگ را نه برای تنبیه مردم، Ú©Ù‡ برای Ø´Ú©Ù„ سازی کاراکتر یک ملت، Ùˆ Ø´Ú©Ù„ سازی سرنوشت یک ملت، Ùˆ توسعه تمدن فرستاده است...».

در پژوهشی دیگر « the Law of War Obeying Orders: Atrocity, Military Discipline, and "گوش به فرمان"» (ژورنال حقوق – کالیفرنیا- 1998)ØŒ Ú©Ù‡ به مقوله «Ø§Ø®Ù„اق در جنگ، Ùˆ جنگ اخلاقی» Ù…ÛŒ پردازد، «Ù…ارک جی اوزیل» این نکته را یادآوری Ù…ÛŒ کند Ú©Ù‡ «Ø§ÙˆÙ„ین کاری Ú©Ù‡ مدیران با یک سرباز Ù…ÛŒ کنند این است Ú©Ù‡ به او بقبولانند Ú©Ù‡ جانش ارزش ندارد (بخاطر همسنگر، عقیده، وطن،.... - «Ø¬Ø§Ù†Ù… فدای ایران»). وقتی سرباز به این تفهیم رسید Ùˆ این باور بر او مستولی Ùˆ ملکه شد Ùˆ دیگر برای جان خود ارزشی قائل نشد، Ùˆ تنها در آنحالت است Ú©Ù‡ Ù…ÛŒ تواند برای جان سرباز دشمن هم ارزشی قائل نشده Ùˆ جان او را بگیرد». به نظر من، این بالاترین «Ù‡Ø²ÛŒÙ†Ù‡» ای است Ú©Ù‡ یک «Ø³Ø±Ø¨Ø§Ø²» Ù…ÛŒ دهد.

 

مخارج Ùˆ هزینه جنگ را Ù…ÛŒ توان با بکار گرفتن فورمولهای پیچیده ریاضی Ùˆ علم آمار تا حدود نزدیک به یقینی تخمین زد. اما برای چنین برآوردی داده های واقعی لازم است. پروژه جنگ Ùˆ نحوه آغاز Ùˆ حرکت Ùˆ نقشه راه جنگ باید مشخص باشد تا مدیران پروژه بتوانند به حداقل «Ù…حاسبه» های لازم دست یابند.

در عین حال، Ù…ÛŒ توان با مطالعه پروژه هایی Ú©Ù‡ به پایان رسیده اند Ùˆ یا هماکنون «Ø¹Ù…لیاتی» شده اند،  هزینه جنگ را بررسی Ùˆ پیش بینی کرد. بدین منظور من به تعدادی از پژوهشی های آکادمیک (Ùˆ خیلی Ú©Ù… سیاسی) مراجعه کرده Ùˆ آنچه Ú©Ù‡ در زیر Ù…ÛŒ آید، دست رنج محققین Ùˆ پژوهشگرانی است Ú©Ù‡ نتایج کار خود را منتشر کرده اند. ساده اینکه، بسیاری از مطالب در این بخش، را از روی دست آنها Ú©Ù¾ÛŒ کرده ام (البته این بخشی از هر کار تحقیقاتی است)ØŒ بنابراین، این بخش را مدیون زحمات آنها Ù…ÛŒ دانم. ناگفته روشن است Ú©Ù‡ به پژوهش هایی Ú©Ù‡ در داخل ایران هم شده مراجعه کرده، Ùˆ از نتایج کار وابستگان به مؤسسات پژوهشی رژیم هم بهره جسته ام. هدف در اینجا برجسته کردن یک نکته است، چگونه Ù…ÛŒ توان از «Ø§Ø´ØªØ¨Ø§Ù‡ محاسبه» در تخمین هزینه جنگ دوری جست.
نوشتار حاضر Ù…ÛŒ تواند برای آنهایی Ú©Ù‡ به دنبال داده ها Ùˆ جمع بندی ها Ùˆ درگیری های سیاسی خلص در یک پژوهش هستند، کسل کننده باشد، چرا Ú©Ù‡ در اینجا، بیشتر به «Ø¢Ù…ار» Ùˆ نتیجه گیریهای «Ø¢Ú©Ø§Ø¯Ù…یک» پرداخته شده است.

 

نمونه

 

پژوهشگران «Ø¯Ø±Ú¯ÛŒØ±ÛŒ» را از چند زاویه مورد بررسی قرار Ù…ÛŒ دهند.

• درگیری اپوزیسیون با دولت حاکم.
• درگیری یک کشور با کشور همسایه.
• درگیری چند کشور (فرامنطقه ای- منظور گسیل ارتش از خارج از منطقه برای یاری رسانی به کشور، Ùˆ یا مداخله در درگیری است) با یک کشور.
• درگیری گروه های اپوزیسیون (با حمایت کشور همسایه Ùˆ یا فرامنطقه ای) با دولت حاکم.

لازم به توضیح است Ú©Ù‡ در بیشتر پژوهش ها، «Ø¯Ø±Ú¯ÛŒØ±ÛŒ» به برخوردی مسلحانه گفته Ù…ÛŒ شود Ú©Ù‡ کمتر از 1000 نفر تلفات داشته باشد.

بنا به تحقیقی Ú©Ù‡ در دانشگاه اوپسالا (سوئد) انجام شده، از جنگ جهانی دوم تا 2006ØŒ 232 درگیری مسلحانه Ùˆ جنگ در 148 نقطه جهان، Ùˆ از این تعداد 122 درگیری/جنگ در 80 منطقه، پس از پایان یافتن «Ø¬Ù†Ú¯ سرد» رخ داده است. فقط در سال 2006ØŒ 32 درگیری در 23 منطقه وجود داشته است. از این 32 درگیری، 11 تا بیش از ده سال طول کشیده اند. در بقیه نمونه ها، زد وخورد پس از مدتی آتش بس، دوباره آغاز شده است.

در سال 2005 Ùˆ همچنین در 2006ØŒ فقط 5 درگیری بعنوان «Ø¬Ù†Ú¯» رده بندی شده اند چرا Ú©Ù‡ بیش از 1000 نفر در درگیری کشته شده اند. سال 2006ØŒ عراق شاهد بیشترین تلفات بود، Ùˆ در رده های بعدی جنگ افغانستان، سریلانکا، چاد، Ùˆ سودان (دارفور) قرار دارند. بنا به این تحقیق، 5 درگیری شامل درگیری بین دولت افغانستان Ùˆ طالبان، دولت عراق Ùˆ شورشیان، آمریکا Ùˆ القاعده، دولت هندوستان Ùˆ شورای سوسیال ملی نگالند، Ùˆ جنگ دولت سومالی با شورای عالی اسلامی سومالی بعنوان جنگ فرامنطقه ای رده بندی شده است. این پژوهش درگیری پژاک Ùˆ جندالله با دولت جمهوری اسلامی در سال 2005 را محدود Ùˆ Ú©ÙˆÚ†Ú© ارزیابی کرده است.

«Ø¢Ù†Ø¯Ø±Ùˆ چادویک» در پژوهشی Ú©Ù‡ در ژورنال جنگهای Ú©ÙˆÚ†Ú© منتشر شده است (2006)ØŒ به گوشه هایی از جنگ 34 روزه لبنان Ú©Ù‡ حزب الله Ùˆ اسرائیل یکدیگر را به زیر آتش Ùˆ آهن گرفتند، Ù…ÛŒ پردازد.

چادویک Ù…ÛŒ نویسد Ú©Ù‡ بنا به «Ù…حاسبه» اولمرت نخست وزیر وقت اسرائیل، حملات هوایی Ù…ÛŒ توانست اسرائیل را برای همیشه از شر حزب الله خلاص کند، اما طولی نکشید Ú©Ù‡ این «Ù†Ù‚شه» با مشکل روبرو شد، Ùˆ اسرائیل خود را در جنگی تن به تن Ùˆ خیابانی درگیر کرد. اندرو چادویک در بخشی Ú©Ù‡ آنارشی بعد از درگیری های 1975 را بررسی Ù…ÛŒ کند، به سوء استفاده سپاه پاسداران برای نفوذ به لبنان در 1982 اشاره دارد. بنا به «Ø±Ø§Ø¨Ø±Øª بائر» در «Ø´ÛŒØ·Ø§Ù†ÛŒ Ú©Ù‡ Ù…ÛŒ شناسیم» صفحه 96ØŒ (2008)ØŒ پاسداران در 1982ØŒ دو هدف را دنبال Ù…ÛŒ کردند، جنگ با اسرائیل Ú©Ù‡ لبنان را اشغال کرده بود، Ùˆ صدور «Ø®Ø· فکری Ùˆ ایده ئال»ØŒ Ùˆ یا به زبانی ساده تر، «ØµØ¯ÙˆØ± انقلاب». برای هدف اول، پاسداران به آموزش گروه هایی پرداختند Ú©Ù‡ به مرور زمان به «Ø­Ø²Ø¨ الله» معروف شدند، Ùˆ برای دستیابی به هدف دوم، «Ø±Ú˜ÛŒÙ… ایران» از طریق حزب الله عقاید Ùˆ آرمانهای خود را در میان شهروندان تبلیغ Ù…ÛŒ کرد.

در اینجا با اشاره به یک نکته از مقوله سیاسی لبنان Ù…ÛŒ گذرم. هرگونه «ØµÙ„Ø­»ØŒ «Ø¢ØªØ´ بس» Ùˆ یا ترک مخاصمه به هر شکلی، بین لبنان (حزب الله) Ùˆ اسرائیل، را باید بمثابه «ØµÙ„Ø­» بین رژیم اسلامی Ùˆ رژیم «ØµÙ‡ÛŒÙˆÙ†ÛŒØ³ØªÛŒ» اسرائیل ارزیابی کرد. به همین نسبت هرگونه تخاصم Ùˆ جنگ Ùˆ خونریزی در لبنان هم بخاطر این دو، Ùˆ جنگی نیابتی بین این دو است. به زبانی روشن، رژیم اسلامی Ùˆ اسرائیل دائما در حال گفت Ùˆ شنود Ùˆ مذاکره Ùˆ زد Ùˆ بند هستند.

دیده بان حقوق بشر، اسرائیل را بخاطر کشتاری Ú©Ù‡ در این 34 روز انجام داد به زیر سوال Ù…ÛŒ برد. در گزارش 249 صفحه ای خود «Ú†Ø±Ø§ کشته شدند» (2007)ØŒ این نهاد حقوق بشری به کشته شدن 510 شهروند غیر نظامی Ùˆ 51 رزمنده مسلح اشاره Ù…ÛŒ کند. بنا به این گزارش، 300 نفر از کشته شدگان زن Ùˆ کودک بوده اند.

 

تخمین

 

بنا به پژوهشی دیگر Ú©Ù‡ «Ø¢Ø¯Ø§Ù… رابرتز» در سال 2010 (ژورنال بقاء، ژوئن-ژوئیه 2010ØŒ ج52ØŒ Ø´3،صص115-136) انجام داده، به دلایل دشواری در اعلام دقیق آمار تلفات غیرنظامی اشاره Ù…ÛŒ کند. رابرتز «Ù…صدومین» شهروندان غیر نظامی را در این کاتاگوری ها خلاصه Ù…ÛŒ کند:

• مجموع تلفات منتج از آتش مستقیم جنگ
• مجموع مجروحین منتج از آتش مستقیم جنگ
• تلفات در حین Ùˆ یا بعد از وقوع جنگ، منتج از اثرات غیر مستقیم جنگ
• تلفات منتج از کشتار دولت حاکم بر مردم خود (در رابطه با جنگ)
• قربانیان تجاوز جنسی، Ùˆ دیگر خشونت های جنسی (در رابطه با جنگ)
• تلفات منتج از تبعید Ùˆ مهاجرت در رابطه مستقیم با جنگ
• تلفات در رابطه با جنگ، حتی پس از پایان جنگ (معلولین، آسیب دیدگان بخاطر امور بهزیستی Ùˆ بهداشتی) Ú©Ù‡ سالها پس از جنگ جان Ù…ÛŒ سپارند.

وی به آمار سقط جنین، مرگ مادر هنگام زایمان، و... اشاره نداشت9 است.

 

آن پنکث (Anne Penketh) سردبیر دیپلماتیک روزنامه ایندپندنت در اوت 2005 می نویسد، پس از آنکه 237062 نفر در اثر انفجار بمب اتمی در هیروشیما کشته شدند، دوباره مسابقه تسلیحات اتمی در حال شکل گیری است. از آن زمان آمریکا سالیانه 27 میلیارد دلار خرج تحقیقات بر تسلیحات اتمی می کند، و تعداد 6390 کلاه اتمی سوار شده دارد. همین گزارش ادعا می کند که اسرائیل 200 بمب اتمی دارد، حال آنکه هیچکدام از کشورهای عربی حتی یک بمب اتمی هم ندارند. وی سپس به آسیبهای جنگ اتمی می پردازد.

 

قتل کودکان

 

بنا به آمار غیر رسمی

تلفات در میان شهروندان غیر نظامی

• در آغاز قرن بیستم 5%ØŒ
• جنگ جهانی اول، 15%
• جنگ جهانی دوم، 65%ØŒ
• در سالهای 90 میلادی، 75%ØŒ
• Ùˆ امروز تعداد تلفات به رقم دهشتناک 90% رسیده Ú©Ù‡ اکثریت آن را زنان Ùˆ کودکان تشکیل Ù…ÛŒ دهند.

 

بنا به پژوهشی Ú©Ù‡ در ژورنال پزشکی نئوانگلند (The New England Journal of Medicine) در آوریل 2009 منتشر شده است، جنگی Ú©Ù‡ در عراق ادامه دارد، بهداشت Ú©Ù„ جهان را هم به خطر انداخته، Ùˆ نتیجتا باعث مرگ کودکان Ùˆ شهروندان غیر نظامی، افزونی کودکان بی سرپرست Ùˆ یتیم، Ùˆ ترومای جنگی شده است. بنا به این تحقیق، تعداد تلفات در عرض 5 سال، (از 2003 تا 2008) 91ØŒ358 شهروند بوده است. این آمار تعداد 10027 کشته در درگیریهای فلوجه  Ùˆ در شروع جنگ، Ùˆ 20850 کشته Ú©Ù‡ توسط مرده شویخانه ها Ùˆ بیمارستان ها گزارش شده اند را به حساب نیاورده است.

در سال 2008، تعداد کودکانی که بر اثر شکنجه، اعدام و تک تیر به قتل رسیده اند 416 نفر بوده، در همین زمان، 340 کودک در عملیات انتحاری شرکت داشته اند، 596 کودک در اثر انفجار بمب های کنار خیابان و یا خمپاره انداز ها به قتل رسیده اند، و 412 بچه بر اثر بمباران جت های جنگی به قتل رسیده اند.
شایان توجه اینکه، در آماری که مرور شد، تعداد شهروندان بزرگسال و یا زنان قید نشده است. البته پژوهش به تمام جوانب پرداخته و آمار کامل بصورت جدول منتشر شده است. آماری که در این پژوهش آمده سرسام آور، دهشتناک و حزن آلود است. بطور مثال، 19706 نفر از 60481 شهروندی که کشته شده اند (33%)، بر اثر شکنجه بوده است (قربانی به گروگان گرفته شده و پس از شکنجه به قتل رسیده است). 17 درصد از کشته شدگان غیر نظامی بخاطر حملات هوایی بوده است. در میان مردانی که کشته شده اند، آمار تکان دهنده است. 91% بر اثر گلوله، 95% بر اثر اعدام، و 97% اعدام پس از شکنجه بوده است.

 

سربازان

بنا به تحقیق دیگری در همین ژورنال، 20% از کل ارتش آمریکا (حدودا 300000 پرسنل) دچار ترومای مغزی شده اند، که اکثرا مورد توجه پزشکان ارتش آمریکا قرار نگرفته اند. گفته شده است که جراحت سر که منجر به بیهوشی کمتر 30 دقیقه و فراموشی زودگذر (30 دقیقه) بشود، در رده بیماری لازم العلاج قرار نمی گیرد.

آمار Ùˆ شواهد تاریخی گواهی Ù…ÛŒ دهد Ú©Ù‡ هر Ú†Ù‡ «Ø¬Ù†Ú¯» فرسایشی تر Ùˆ طولانی تر بشود، Ùˆ احتیاج به نیرو در جبهه بالاتر برود، سن سربازان پایین تر Ù…ÛŒ آید. این واقعیت در جنگ جهانی دوم مشاهده شد، رژیم اسلامی از همان اول جنگ 8 ساله با عراق کودکان را به جبهه Ù…ÛŒ فرستاد، Ùˆ عراق هم پس از آغاز عملیات «Ú©Ø±Ø¨Ù„ای 5» توسط رژیم اسلامی، Ø·ÛŒ فراخوان هایی کودکان 14 تا 18 ساله را به جبهه فراخواند.
هماکنون هم اگر به جنگ های داخلی در آفریقا، Ùˆ یا جنگهای داخلی در کشورهای عربی موسوم به «Ø¨Ù‡Ø§Ø± عربی» دقت شود، کودکان Ùˆ نوجوانان به گرفتن اسلحه Ùˆ شرکت در عملیات تشویق Ù…ÛŒ شوند. جالب اینکه، هیچکدام از نهادهای مدافع حقوق بشر علیه این روش از «Ø³Ø±Ø¨Ø§Ø²Ú¯ÛŒØ±ÛŒ» اعتراض نمی کنند.

 

زنان

 

در دهه 90 (میلادی) از هر ده نفر که در جنگ کشته شده اند، نُه نفر آن شهروند غیر نظامی بوده اند.

در پژوهشی Ú©Ù‡ پروفسور پاتریشیا هینز کرده، به این نتیجه رسیده Ú©Ù‡ بمب Ùˆ گلوله در جنگ، زن Ùˆ مرد را به یک نسبت مورد اصابت قرار Ù…ÛŒ دهد، اما تأثیرات جانبی Ú©Ù‡ جنگ بر زنان دارد، غیر قابل تصور است. بنا به این پژوهش، در سالهای 90 Ú©Ù‡ آمریکا مراکز صنعتی، شیمیایی، Ùˆ زیر ساختاری خارج از شهرهای عراق را بمب باران Ù…ÛŒ کرد، 75% از 80000 تن بمبی Ú©Ù‡ به حومه شهر ها ریخته شد نه تنها به اهداف (صنعتی) اصابت نکردند، بلکه  به بیمارستانها، اورژانس ها، وزارت بهداشت، اصابت کرده Ùˆ آنها را ویران کرده، Ùˆ یا باعث شده فاضلاب به سیستم آبرسانی وارد شود.
بنا به پژوهش میدک (2002) و هاسکین (2000) بین 50% - 70% از عراقی ها که کشته شده اند، 13000 نفر مستقیما بخاطر آتش آمریکا و ائتلاف بوده، و 70000 نفر بخاطر ویرانی وسائل و امکانات پزشکی-بهداشتی-بهزیستی (از جمله آلوده شدن آب و نبود برق) بوده است.

پژوهش گارفیلد Ùˆ نیوگات (2000) به تجاوز به زنان مسلمان در سطحی نجومی، در جنگ یوگسلاوی، Ùˆ زنان توتسی در جنگ رواندا اشاره دارد. بنا به تحقیقات موسکا Ùˆ اولاسدوفیر (2002) زنان کوسو کشته شدن با گلوله را «Ù…رگ تمیز» Ù…ÛŒ نامیدند. تأثیرات جانبی جنگ از دید این زنان چنین نقل شده است «Ø®Ø§Ù†ÙˆØ§Ø¯Ù‡ Ùˆ خانه Ùˆ محله نابود Ù…ÛŒ شود؛ مورد تجاوز سربازان دشمن قرار Ù…ÛŒ گیری؛ Ùˆ سپس تو را برای شرمسار کردن همسرت در شهر Ù…ÛŒ چرخانند». محققین بر این باورند Ú©Ù‡ تأثیرات فجیع جنگ بر زنانی Ú©Ù‡ اینچنین مورد تهاجم دشمن قرار گرفته اند، به مدت سالیان درازی تروماتیک بوده Ùˆ تأثیرات جانبی این تروما، بر جامعه بسیار فجیع تر است.

گارفیلد و نیوگات (1991) معتقد هستند اکثر تحقیقات که توسط وزارتخانه جنگ انجام می شود تنها یک هدف دارند. هدف این پژوهش ها در راستای انتقال تجربه برای جنگ های بعدی است. اکثرا به مسائلی همچون کمبود مواد عذایی، نبود کلینیک و بهداری و یا مثلا واکسنیزه کردن شهروندان، در این پژوهش های نظامی، نپرداخته و در نتیجه تعداد زخمی ها، و کشته ها را تنها اگر مورد اصابت گلوله قرار گرفته باشند در آمار محسوب می کنند.

«ØªÙˆÙ„ Ùˆ همکاران» (1993)ØŒ Ùˆ «Ø§ÛŒØ¨Ø§Ù†» (2002) در پژوهش خود Ú©Ù‡ متمرکز بر جنگ های رواندا، سودان، لیبریا، چچین، Ùˆ عراق است، با اشاره به آمار، خاطر نشان Ù…ÛŒ کنند Ú©Ù‡ مداوا Ùˆ دیگر امکانات سیستم پزشکی Ùˆ بهیاری بجای شهروندان به سربازان Ùˆ نظامی ها کانالیزه شده، Ùˆ در نتیجه شهر ها در مضیقه قرار گرفته Ùˆ آمار تلفات غیر نظامی ها بالا Ù…ÛŒ رود.

 

بنا به پژوهش هایی Ú©Ù‡ نگارنده این سطور مطالعه کرده، در تمام جنگ ها، زنان Ùˆ دختران قربانیان ردیف اول بوده اند. آمار آنقدر سرسام آور است Ú©Ù‡ پژوهشگران را به تعجب واداشته است. بنا به پژوهش «Ø±Ù†Ù‡» (1999) تعداد کشته شدگان غیر نظامی از 60-67 درصد در جنگ جهانی دوم، به 90% در دهه 90 (میلادی) رسیده است. بنا به تحقیق «Ø±Ø¶Ø§ Ùˆ همکاران» (2001) فقط در سال 1990ØŒ 211000 زن Ùˆ دختر در رابطه با جنگ کشته شده اند. بنا به پژوهش «Ù…وری» (2002)ØŒ بیش از 2 تا 13 برابر این رقم زخمی شده اند.
در رواندا سال 1994ØŒ در عرض سه ماه، بیش از یک میلیون نفر کشته شدند Ú©Ù‡ 40 تا 45 درصد آن زن بودند. مضاف بر این Ùˆ بنا به گزارش عفو بین الملل – آمریکا (1997) در این مدت نزدیک به 500000 زن Ùˆ دختر تجاوز شده Ùˆ مورد شکنجه جنسی قرار گرفته اند.

«Ú©ÙˆÙ†ØªØ§» (2003) Ù…ÛŒ گوید Ú©Ù‡ اگر در سال 1991ØŒ 6.5 درصد موشک Ùˆ سلاحهای هوشمند بکار گرفته شد، در 2003 این رقم به 68 درصد رسید. به زبانی دیگر اصابت موشک Ùˆ آتش Ù…ÛŒ بایست دقیق تر باشد. اما نسبت تلفات شهروند به نظامی، در جنگ 2003 دو برابر سال 1991 بوده است.

رسانه ها مقصرند

 

بنا به گزارش سازمان «Ù†Ø¬Ø§Øª کودکان – آمریکا» (2002)ØŒ اکثر زنان در کشورهای آنگولا، بوسنی، کوسو، موزامبیک Ùˆ سومالی، بیوه جنگی هستند. در 58500 خانوار در رواندا، دختران سرپرست خانواده شده اند.

«Ù‡Ø¬ÛŒØ²» در پژوهش (2003) نتیجه Ù…ÛŒ گیرد Ú©Ù‡ با قهرمان سازی Ùˆ اسطوره سازی های جنگی، توانسته  اند «Ø¶Ø±ÙˆØ±Øª فجایع Ùˆ قربانی گرفتن در جنگ را محکمه پسند کنند». کریس هجیز بخشی از تقصیر را متوجه «Ø±Ø³Ø§Ù†Ù‡ ها» Ù…ÛŒ کند Ú©Ù‡ جنگ را از راه دور گزارش Ù…ÛŒ کنند. گزارش ها آنگونه تهیه Ù…ÛŒ شود Ú©Ù‡ هیجان آور باشد گویی Ú©Ù‡ گزارش یک مسابقه ورزشی است، قهرمان Ù…ÛŒ سازند Ùˆ غرور Ùˆ عرق ملی را دامن Ù…ÛŒ زنند تا «Ø§Ø­Ø³Ø§Ø³Ø§Øª جنگی» Ú©Ù… نشود. Ùˆ مهمتر از همه، از کشته شدن ها، تجاوز ها، خون غیر نظامی هایی Ú©Ù‡ ریخته Ù…ÛŒ شود Ùˆ از ویرانی ها گزارش نمی کنند، Ùˆ اگر هم Ù…ÛŒ کنند آنگونه است Ú©Ù‡ مورد پذیرش کاربران باشد، Ùˆ یا در راستای پیشبرد اهداف سیاسی دولتهای متبوع بکار گرفته شود.

شاید سوزان سونتاگ (2003) درست Ù…ÛŒ گوید Ú©Ù‡ «Ù‡Ù…Ù‡ به این باور رسیده اند Ú©Ù‡ جنگ لغزشی است Ú©Ù‡ متوقف نمی شود، Ùˆ صلح خواستی است Ú©Ù‡ بدست نمی آید».

 

پارامتر های جانبی در محاسبه

 

در بخش دوم (فصل دوم) به تأثیرات زلزله Ùˆ سیل در تنظیم Ùˆ طراحی «Ù†Ù‚شه راه» Ùˆ ورود به «Ø¬Ù†Ú¯» اشاره ای داشتم. یکی از اثراتی Ú©Ù‡ زلزله Ùˆ سیل در جامعه ای Ú©Ù‡ Ù…ÛŒ خواهد وارد جنگ بشود، Ùˆ یا در بحبوحه جنگ است، ایجاد بیکاری، بی خانمانی، فقر ممتد، Ùˆ البته آسیب های روانی است.

بنا به پژوهش ECONOMIC EFFECTS OF NATURAL DISASTERS AND ARMED CIVIL CONFLICT («ØªØ£Ø«ÛŒØ±Ø§Øª فاجعه طبیعی Ùˆ اقتصادی بر درگیری های داخلی Ùˆ شهری»ØŒ د. برگولت Ùˆ همکاران 2010)ØŒ در بحبوحه جنگ، اگر این آسیبهای طبیعی رخ دهد، Ùˆ شهروندان به فقر Ùˆ تنگدستی غیر قابل جبران کشانده شوند، آنارشی Ùˆ ستیزه جویی «Ù†Ø§Ù…نظم» Ùˆ «Ù†Ø§ÙØ±Ù…انی خشونت بار» توسط این شهروندان Ø´Ú©Ù„ Ù…ÛŒ گیرد Ú©Ù‡ به آسیبهایی Ú©Ù‡ مستقیما جنگ به ارمغان Ù…ÛŒ آورد، Ù…ÛŒ افزاید. گروگانگیری، اخاذی، باجگیری، تجاوز، دختر Ùˆ کودک فروشی، Ùˆ بسیاری دیگر از آسیبهای اجتماعی، نتایج فاجعه طبیعی در محیطی جنگ زده Ùˆ آسیب دیده است. بهترین نمونه ایران است.

  

اشتباه محاسبه – هزینه

 

رویترز در گزارشی کوتاه (ژوئن 2011) با اشاره به هزینه انسانی 224000 تا 258000 تلفات جنگی عراق که 125000 نفر آن غیر نظامی بودند، می گوید تعداد بیشتری از این ارقام بخاطر دلایل جانبی منتج از جنگ (آب آلوده، کمبود بهداشت و دارو ....) کشته شده اند. در این ارقام، تلفات منجر از 365000 مجروح، و 7.8 میلیون مهاجر جنگی محسوب نشده اند.

گزارشگر در تخمینی Ù…ÛŒ نویسد Ú©Ù‡ القاعده برای عملیات 11 سپتامبر 2001ØŒ حدودا 400 تا 500 هزار دلار هزینه کرده بود، Ú©Ù‡ منجر به قتل 2995 نفر شد، Ùˆ خسارتی حدود 50 تا 100 میلیارد دلار به بار آورد. اما پس لرزه این «Ø¬Ù†Ú¯»ØŒ سه جنگ دیگر بود Ùˆ در نتیجه رقم 50 تا 100 میلیارد دلار خسارت «Ø§Ø´ØªØ¨Ø§Ù‡» است، چرا Ú©Ù‡ خسارت خیلی بیشتر از این رقم بوده است. از 11 سپتامبر تاکنون برای هر نفری Ú©Ù‡ در آن روز به قتل رسیده، 73 نفر دیگر هم به قتل رسیده اند.

در این رابطه پرسیده می شود که دستاورد چه بوده است؟ در پاسخ، و به لحاظ استراتژیک، اوسامه بن لادن و صدام حسین از صحنه خارج شده اند، و آمریکا دیگر مورد حمله قرار نگرفته است، اما ثبات افغانستان و عراق در چشم انداز نیست، و مهمتر اینکه رژیم اسلامی ایران و طالبان توانسته اند نفوذ خود را در منطقه افزایش دهند.

از پروفسور ژزف استیگلیز (برنده جایزه نوبل) در واشنگتن پست (سپتامبر 2010) نقل قول می شود که در آغاز جنگ،(سال 2003)، محاسبه هزینه حدود 50 تا 60 میلیارد دلار برآورد شده بود (و تا سال 2011 در حدود 802 میلیارد دلار تخمین زده شده بود)، اما امروز که آمریکا می خواهد جنگ در عراق را به پایان برساند، این هزینه به رقم نجومی 3 تریلیون (3000 میلیارد) دلار رسیده است. شایان تأمل اینکه این رقم شامل نگاهداری و بهیاری معلولین جنگ، تشخیص بیماری، اعاده خسارت سربازان جنگ، و ... نیست.

با اشاره به مخارج جنگ Ùˆ هزینه های جانبی جنگ در افغانستان، در این گزارش آمده است Ú©Ù‡ ورود آمریکا به عراق در سال 2003ØŒ باعث شد Ú©Ù‡ مخارج Ùˆ هزینه ای Ú©Ù‡ Ù…ÛŒ بایست متوجه عملیات در افغانستان بشود، به سوی عراق کانالیزه شد Ùˆ پشتیبانی لازم در افغانستان از الویت افتاد (بجای 20 میلیارد Ú©Ù…Ú© هزینه در 2002ØŒ این رقم به 14.7 میلیارد دلار در 2003 کاهش یافت). در همان دوران مبلغ 53 میلیارد دلار به جبهه عراق واریز شد. در سالهای 2004ØŒ 2005 Ùˆ 2006ØŒ هزینه جنگ در عراق 4 برابر هزینه افغانستان بود. نتیجه اینکه، عملیاتی Ú©Ù‡ Ù…ÛŒ توانست در 2003 از پیشروی Ùˆ بازسازی طالبان جلوگیری کند، بخاطر «Ø§Ø´ØªØ¨Ø§Ù‡ محاسبه» Ùˆ ورود به جنگ در عراق، هماکنون (2010 تاریخ پژوهش) با هزینه بالاتر هم ممکن نیست.

قیمت نفت پیش از اشغال عراق، 25 دلار بود، حال آنکه این رقم در سال 2008 به هر بشکه 145 دلار رسید. در کنار این اثرات سوء اقتصادی، فدرال های آمریکا که در 2003 نزدیک به 6.4 تریلیون بدهی داشتند، در سال 2008 بدهی آنها به رقم نجومی 10 تریلیون دلار رسیده است. پژوهشگر نتیجه می گیرد که این جنگی است که با قرض و بدهی اداره می شود.

شاید لازم به یادآوری باشد Ú©Ù‡ این جنگ را هرچند جمهوریخواهان آغاز کردند، اما دموکراتها آن را تنها بخاطر اشتباه محاسبه ها مورد انتقاد قرار Ù…ÛŒ دهند. باراک اوباما در 17 اوت 2009ØŒ جنگ افغانستان را یک «Ø¬Ù†Ú¯ ضروری» نامید.

 

خنجر از پشت می زند

 

در بخش پیشین به گذشته «Ø¯ÙˆØ³ØªØ§Ù† مردم عراق»ØŒ بی مروتی «Ø§Ø±Ø¨Ø§Ø¨ بی مروت»ØŒ Ùˆ اینکه چگونه این «Ø¯ÙˆØ³ØªØ§Ù†» خنجر از پشت Ù…ÛŒ زنند Ùˆ دست یاران خود را در پوست گردو Ù…ÛŒ گذارند، Ùˆ نظر خود را عوض کرده Ùˆ تا Ù…ÛŒ توانند بدقولی Ù…ÛŒ کنند، اشاره ای شد.

این تغییر نظر Ùˆ استراتژی، همیشه Ùˆ لزوما بخاطر «Ø¨ÛŒ مروتی» نیست، گاهی از مواقع به خاطر واقعیات روی میز است. باید بخاطر داشته باشیم Ú©Ù‡ برای آمریکایی، «Ù…نافع ملی آمریکا» الویت دارد Ùˆ دیگر هیچ. به همین خاطر اگر «Ù…نافع ملی آمریکا» Ø­Ú©Ù… کند، سیاستمدار آمریکایی (عقاب Ùˆ کبوتر هم ندارد) نه تنها بدقولی Ù…ÛŒ کند، نه تنها خنجر از پشت Ù…ÛŒ زند، بلکه تمام راهی را Ú©Ù‡ رفته باز Ù…ÛŒ گردد Ùˆ راه را از طریق دیگر ادامه Ù…ÛŒ دهد، تا «Ù…نافع ملی آمریکا» را تضمین کند.

شاید بهترین نمونه تغییر استراتژی آمریکا در ارتباط با سومالی، پس از رویداد اکتبر 1993 باشد. بنا به گزارش تحقیقی دانشگاه ملی دفاع (2003) «ÙˆÙ‚تی Ú©Ù‡ تاکتیک Ùˆ استراتژی برخورد Ù…ÛŒ کنند» (When Tactics and Strategy Collide) دلیل نابه هنگام تغییر استراتژی در سومالی به خاطر چند عامل بود. در اکتبر 1993 این سوال آکادمیک مطرح شد Ú©Ù‡ این استراتژی Ú†Ù‡ «Ù†ÙØ¹ÛŒ» دارد؟ استراتژیست ها پاسخ به این سوال را در برخورد افکار عمومی با «Ø§Ø³ØªØ±Ø§ØªÚ˜ÛŒ» Ù…ÛŒ جویند. بنا به تعریفی Ú©Ù‡ در این پژوهش شده، افکار عمومی وقتی به مساله ای توجه Ù…ÛŒ کند Ú©Ù‡ حالت اورژانس داشته باشد. اورژانس بنا به شرایط مختلف، درجه اهمیت بالا یا پایین پیدا Ù…ÛŒ کند. بطور مثال، درجه اهمیت برخورد با تروریسم از درجه بالا برخوردار بود. بنابراین برخورد با تروریسم «Ø§ÙˆØ±Ú˜Ø§Ù†Ø³» است.

 

در سال های 1992، بخاطر جنگ داخلی، موقعیت مردم عادی در سومالی بسیار تأسف آور شده بود. مواد غذایی که برای تغذیه مردم به سومالی ارسال می شد توسط سرکردگان دستجات جنگجو و شورشی ضبط شده و غیر نظامی ها تغذیه نمی شدند. در نتیجه بیماری های منجر از سوء تغذیه و قحطی در حال رشد بود. صلیب سرخ و حلال احمر ابراز عجز در رساندن مواد غذایی به مردم عادی، و حل این مشکل می کردند. اخبار قحطی از طریق واشنگتن پست و نیویورک تایمز و سی ان ان به مردم آمریکا گزارش می شد و این اخبار به مرور زمان توجه افکار عمومی را جلب می کرد. اتحادیه آفریقا، کشورهای اتحادیه عرب، و دیگر سازمانهای غیر دولتی به دولت بوش فشار می آوردند که عکس العملی نشان دهد. بالاخره بوش دستور آذوغه رسانی از طریق پل هوایی را صادر کرد. مضاف بر آن، در پائیز 1992 به شورای امنیت ملل متحد پیشنهاد کرد که با ورود پرسنل نظامی آمریکا به سومالی، برای گشودن راه برای صلیب سرخ و دیگر مددکاران غیر دولتی، موافقت کند. در 3 دسامبر این پیشنهاد به تصویب رسید و 6 روز بعد اولین کماندوها وارد سومالی شدند تا به اسکان نیروهای صلح ملل متحد هم یاری برسانند.
25600 نظامی آمریکا به کشور وارد شدند، Ùˆ در عرض 5 ماه اول، 8 پرسنل به قتل رسیدند. پنتاگون مخارج این پروژه در سال 1993 را 760 میلیون دلار، Ùˆ تضمین مخارج برای تثبیت نیروهای ملل متحد را یک Ùˆ نیم میلیارد دلار برآورد کرده بود. نیروهای آمریکا در تابستان 1993 به 4500 تقلیل یافت Ú©Ù‡ اکثرا کارکرد لجستیکی داشتند. اما به مرور زمان کارکرد کماندو ها از انجام پروژه ای «Ø¨Ø´Ø± دوستانه» (Ú©Ù‡ افکار عمومی آمریکا آن را اورژانس تشخیص داده بودند) به پروژه Ùˆ عملیات نظامی Ùˆ دستگیری Ùˆ پیگرد سرکردگان شورشیان، جنگجویان Ùˆ یاغیان تغییر ماهیت داد.

در اکتبر 1993، 100 کماندو وابسته به رنجرز و دلتا، برای دستگیری دو تن از معاونین محمد فرح ایدید، در مرکز مگادیشیو (پایتخت سوالی) پیاده شدند. قرار بود که این عملیات یک ساعت طول بکشد، اما وقتی هزاران شورشی مسلح سومالیایی بر سر آنها ریختند، عملیات 24 ساعت طول کشید، و با کشته شدن 18 کماندوی آمریکایی، و مجروح شدن 70 پرسنل، و شکست پروژه در رسیدن به اهدافش به پایان رسید.
افکار عمومی که انتظار داشتند ورود آمریکا به سومالی فقط بشر دوستانه باشد، پس از با خبر شدن از آنچه در 13 اکتبر رخ داد، اورژانس ورود به فازی پر مخاطره را حائز اهمیت تشخیص ندادند. آمریکا در بهار 1994 نیروهای خود را از سومالی خارج کرد، و استراتژی کاملا تغییر کرد.

استراتژیست ها معتقدند Ú©Ù‡ «Ù‡Ø²ÛŒÙ†Ù‡» برای رسیدن به «Ù…نفعت ملی» شامل نفرات، تلفات، مجروحین، زمان، پول، امکانات، ادوات، دیپلماسی، کمکهای اقتصادی، Ùˆ آبروی سیاسی Ù…ÛŒ شود. به زبانی دیگر، هر Ú†Ù‡ «Ù…نفعت ملی» بالاتر باشد، افکار عمومی حاضر به پرداخت «Ù‡Ø²ÛŒÙ†Ù‡» بیشتر است، Ùˆ هرچه «Ù…نفعت ملی» در انجام یک پروژه پایین بیاید، افکار عمومی درجه اهمیت کمتری برای «Ù‡Ø²ÛŒÙ†Ù‡» قائل Ù…ÛŒ شوند. افکار عمومی آمریکا با ورود بیش از 25000 پرسنل نظامی به سومالی در راستای پروژه ای «Ø¨Ø´Ø± دوستانه» آمادگی نشان داد تا به آن حد Ú©Ù‡ 8 پرسنل در سومالی کشته شود، اما به این «Ù‡Ø²ÛŒÙ†Ù‡» اعتراض نکند. اما وقتی «Ù‡Ø²ÛŒÙ†Ù‡» بالا رفت Ùˆ دستاورد، بنا به نظر Ùˆ برآورد افکار عمومی پایین آمد، کاخ سفید مجبور به تغییر استراتژی شد.

قابل تأمل اینکه، در بسیاری از پروژه های پیش از سومالی، تعداد تلفات، Ùˆ یا مخارج جنگ Ùˆ عملیات خیلی بیشتر از آنچه در سومالی رخ داد، بود، Ùˆ کاخ سفید هم استراتژی خود را تغییر نداده بود. بنا به پژوهش حاضر تنها دلیل تأثیر «Ø§ÙÚ©Ø§Ø± عمومی» است، مخصوصا وقتی Ú©Ù‡ تاکتیک Ùˆ مشکلات انجام تاکتیک، هزینه ای بالاتر از برآورد اولیه داشته باشد.

با توجه به این نکته، Ù…ÛŒ توان پرسید Ú©Ù‡ درجه اهمیت «Ø­Ù…له نظامی به ایران در افکار عمومی آمریکا Ú†Ù‡ حد است؟» برای ورود به پروژه افغانستان درجه اهمیت بالا بود Ùˆ کسی اعتراض نکرد، در مورد عراق، چندین میلیون نفر در اعتراض به شروع جنگ به خیابان ها ریختند، در مورد لیبی، آمریکا از پیاده کردن نیرو خودداری کرد، در مورد سوریه فقط به «Ø¨Ù‡ رسمیت شناختن» اپوزیسیون اکتفا کرد، این روند چیزی نیست به جز توجه کردن به فاکتور Ùˆ پارامتر «Ø§ÙÚ©Ø§Ø± عمومی». حال، اگر ایران اتمی بشود، آیا این درجه اهمیت تا به آن حد بالا Ù…ÛŒ رود Ú©Ù‡ «Ø§ÙÚ©Ø§Ø± عمومی» حاضر به پرداخته «Ù‡Ø²ÛŒÙ†Ù‡» لازم بشود؟

 

سوال اصلی

 

حال به سوال اصلی که آقای رجوی در 5 آبان 1391 مطرح کرده اند، باز می گردیم، که اگر رژیم پای جنگ بیاید (مُدل لیبی)؟

پیش از این نوشته بودم که این سوال درست مطرح نشده است. مهم نیست که رژیم پای جنگ می آید یا نه. سوال به نظر من اینگونه باید مطرح شود که اگر بیاید، نیروی رادیکال سرنگونی طلب چه باید بکند؟

همانطور Ú©Ù‡ مشاهده شد، حمایت از چنین پروژه ای نه تنها هزینه های بالای انسانی Ùˆ زیر ساختاری دارد، بلکه به لحاظ سیاسی Ùˆ استراتژیک، چنانکه در نمونه سومالی، عراق Ùˆ افغانستان Ù…ÛŒ بینیم، Ù…ÛŒ تواند نا متعیّن بوده، Ùˆ آمریکا Ùˆ شرکاء میدان Ùˆ پروژه را نیم کاره ترک کرده Ùˆ «Ø¬Ø§Ø®Ø§Ù„ÛŒ» بدهند.

بطور مثال اگر به پیام چند روز پیش دیوید کامرون (دسامبر 2012) دقت کنیم، Ù…ÛŒ بینیم Ú©Ù‡ در این پیام «Ù†ÙˆØ±ÙˆØ²ÛŒ» صحبتی از سوریه نمی شود، پیش از این Ùˆ در عرض چند هفته گذشته هم، آن شور Ùˆ فتور در میان فرانسه Ùˆ بریتانیا Ú©Ù‡ آتش بیار معرکه بودند، فروکش کرده است، Ùˆ گویی بیشتر به دنبال راه حلی مسالمت آمیز هستند. به زبانی دیگر، استراتژی به دلایل مختلف تغییر Ù…ÛŒ کند، Ùˆ «Ù…بارز» Ùˆ یا «Ø´ÙˆØ±Ø´ÛŒ» Ú©Ù‡ تا دیروز حلوا حلوا Ù…ÛŒ شد، در وسط میدان جنگ به امید خود رها شده، Ùˆ مخیر Ù…ÛŒ شود Ú©Ù‡ بین تنها جنگیدن Ùˆ شکست مفتضحانه خوردن، Ùˆ یا مذاکره با دشمن جنایتکار یکی را انتخاب کند.

 

کس نخارد پشت من

 

واقعیت این است Ú©Ù‡ اگر Ù…ÛŒ خواهیم روی پای خود بایستیم، Ùˆ به «Ø¨ÛŒÚ¯Ø§Ù†Ù‡» وابسته نشویم، Ùˆ آبروی سیاسی Ùˆ عقیدتی خود را در گرو وعده های زر داران Ùˆ زورمداران نگذاریم، چاره ای نداریم به جز اتکاء به خود، به خلق خود Ùˆ به آرمان خود. بجز این، تمام شهید Ùˆ جانباخته Ú©Ù‡ تاکنون تقدیم شده به آمار «ØªÙ„فات» Ù…ÛŒ پیوندد. تمام آن شکنجه ها، آن دردها Ùˆ آن دوری Ùˆ تبعید ها از حرمت خود دور شده، Ùˆ به «Ø§Ø´ØªØ¨Ø§Ù‡ محاسبه» بدل Ù…ÛŒ شوند.

 

من بر این باورم Ú©Ù‡ این رژیم Ù…ÛŒ رود. به دست فرزندان خلق ساقط Ù…ÛŒ شود، Ùˆ مام وطن آغوش خود را به روی این فرزندان باز خواهد کرد تا آنها را با احترامی Ú©Ù‡ زیبنده آنها است در آغوش بفشرد. تنها اگر «Ø­Ø±Ù…ت» نقش آفرینی خلق در تغییر بجا آورده شود. هیچکس محترم تر از «Ù…لت شریف ایران» نیست.

 

استحاله پذیری

 

در فصل بعدی به سوال بعدی آقای رجوی که در 5 آبان 1391 مطرح کرده اند، می پردازیم

علی ناظر

12 دی1391

http://www.irancrises.net

---

[Post your comment]   [Totalt posted comments 0]    

Printable version  
Email it to a friend

ICE_Archive: 
Also from:  [علی ناظر]:



>  «خیانت سکوت» - بخش 1-3   

>  گامی دیگر به سوی راست میانه   

>  اعتصاب غذا Ùˆ گفتگویی دوستانه   

>  تعهد 92   

>  مارگزیده   

>  ارسال ترجمه متن « مردم آزاده جهان - فراخوان برای آزادسازی گروگانها»   

>  رنگ شکست استراتژیک رژیم   

>  استراتژی کلان Ùˆ انتظار معجزه از مجاهدین   

>  مدیریت محترم سایت پژواک   

>  نبردی نابرابر   

>  تغییر ماهیت جنگ طلبی   

>  از Ú†Ù‡ Ù…ÛŒ ترسند؟   

>  ما همان جمع پراکنده    

>  در ایران فردا   

>  دیدگاه دوباره Ù‡Ú© شد   

>  صفحاتی از زهر Ùˆ پاد زهر - اسلام سیاسی (4)   

>  از کاوه Ú†Ù‡ خبر؟   

>  صفحاتی از زهر Ùˆ پاد زهر - اسلام سیاسی (3)   

>  اشتباه محاسبه - کامل - بخش 1-11   

>  تلاش رذیلانه، محزون Ùˆ غیر اصولی   

>  نامه ای به خواننده   

>  یک اقدام Ùˆ خواست فوری   

>  آدرس عوضی یا نوشدارو پس از...   

>  خمپاره باران لیبرتی   

>  تیر هوایی در جنگ زرگری   

>  صفحاتی از زهر Ùˆ پادزهر – اسلام سیاسی (2)   

>  صفحاتی از زهر Ùˆ پادزهر – اسلام سیاسی (1)   

>  در حاشیه «اشتباه محاسبه»– «انصاف»   

>  اشتباه محاسبه – معین عمل«بختک» (بخش پایانی)   

>  اشتباه محاسبه – معین عمل «فرهنگ» (9)   

>  اشتباه محاسبه – مدیریت تغییر (8)   

>  اشتباه محاسبه – هزینه (7)   

>  اشتباه محاسبه – ارباب بی مروت، Ùˆ با مروت دنیا (6)   

>  اشتباه محاسبه - «اگر»های حاضر Ùˆ غایب (5)   

>  پس از 15 سال، از «فراکسیون اصلی» Ú†Ù‡ خبر؟   

>  اشتباه محاسبه – کاریسمای جنگ (4)   

>  اشتباه محاسبه - «ساده سازی، شبیه سازی» (3)   

>  اشتباه محاسبه – تبیین، Ø´Ú©Ù„ Ùˆ محتوا (2)   

>  اشتباه محاسبه - مفتی، مفتی (1)   

>  فشنگ Ùˆ موشک در راه خدا   

>  «خوشبختانه»   

>  انگار نه انگار   

>  تلاش رذیلانه   

>  بهره گیری رذیلانه   

>  بدرود Ùˆ تسلیت   

>  سنگ خارا – بخش اول-چهارم   

>  سنگ خارا – بخش چهارم - «اتهام»   

>  سنگ خارا – بخش سوم - «بحران عدم اعتماد»   

>  سنگ خارا – بخش دوم - «آسیب پذیری»   

>  سنگ خارا – بخش اول   

>  جبهه وسیع - بخش 1 -4   

>  اصولی کیست؟   

>  ناتوانی اپوزیسیون: «راه حل پيشگيرانه يا دگرديسي»   

>  سر Ùˆ ته یک کرباس   

>  زدند Ùˆ ما چیزی نگفتیم   

>  تهاجم   

>  پیام روشن Ùˆ نهفته موشک کاتیوشا   

>  بدهکار   

>  آمریکا، اشرف، طرح اروپا (حاشیه 1)   

>  آمریکا، اشرف، طرح اروپا (بخش چهارم)   

>  آمریکا، اشرف، Ùˆ طرح اروپا (پخش سوم)   

>  آمریکا، اشرف Ùˆ طرح اروپا (بخش دوم)   

>  آمریکا، اشرف، Ùˆ طرح اروپا (بخش اول)   

>  کمر غول   

>  خبر خوب؟   

>  رضا پهلوی Ùˆ «نافرمانی مدنی»   

>  حرمت قلم   

>  والسلام؟   

>  ناجی   

>  «عجیب» Ùˆ «غریب»   

>  ارزیابی ناقص از سی سال مبارزه   

>  سلام گرگ بی طمع نیست   

>  «علی ناظر، مرز سرخ تو کجاست Ùˆ چیست؟»   

>  با خودمان جدی باشیم   

>  چند خبر Ùˆ چند نکته   

>  جدا کردن «سر» از «بدنه»   

>  مدل چهارم   

>  سخنی با اساتید Ùˆ صاحبان کرسی   

>  «تروریستها» - بخش چهارم   

>  «تروریستها» - بخش سوم   

>  «تروریستها» - بخش دوم   

>  «تروریست»ها (بخش اول)   

>  زنده باد آزادی، زنده باد دموکراسی   

>  آقای رئیس جمهور اوباما   

>  مرز سرخ   

>  نیم درصدی، خس Ùˆ خاشاک، زردک Ùˆ خرس ها   

>  رکن چهارم در جبهه خلق   

>  معضل میز   

>  گردهمایی 18 ژوئن   

>  فصلی تازه   

>  آن صدای بی صدا   

>  پوزه بند   

>  این «پیروزی قضایی» نیست   

>  سینه زنهای گورکَن   

>  یاری رسانی برای پیشگیری از تکرار «سربرنیتسا»   

>  اگر مالکی Ú©Ú©ÛŒ در تنبان ندارد...   

>  اگر مالکی Ú©Ú©ÛŒ در تنبان ندارد...   

>  نگاهی به پیام دکتر کریم قصیم   

>  نگاهی به پیام دکتر کریم قصیم   

>  پاسخ صلیب سرخ
به نامه 330 «انسان» «مستقل»   

>  بحران انقلابي ØŒ فروپاشي، يا سرنگوني؟   

>  آزادي بيان در فرهنگ رب النوعي   

>  چشم انداز Ùˆ نقش رسانه ها بر مبناي ÙŠÚ© تحليل«گام بعدي»   

>  مذهب ستیزی یا مذهب زدایی   

>  تشدید بحران یا کنترل بحران؟   

>  جنگی آزادیبخش برای صلحی پایدار   

>  نظام ايدئولوژيک - تضاد تئوري Ùˆ پراتيک   

>  یک خبر مهم، یک برخورد سرد - (آذر 87)   

>  تعيين تکليف حقوقي مجاهدين   

>  چرا رهبر جا زد؟   

>  پیام یک شاعر، شعر Ùˆ شعار دانشجو   

>  تروريستها بيکار ننشسته اند، خاک ايران - آخرين خاک ريز   

>  زهر Ùˆ پادزهر   

>  اگر...   

>  هشدار به رهبران   

>  رهبر وضو نداشت   

>  هشدار به رهبران   

>  Ù…ÛŒ اندیشم، پس هستم   

>  دیگر دخالت در اشرف موضوعیت ندارد   

>  دیگر دخالت در اشرف موضوعیت ندارد   

>  گارد خود را پایین نیاوریم   

>  شرط لازم Ùˆ کافی   

>  دایه، دایه [سفر 8 روزه خامنه ای به کردستان]   

>  گفتگو با علی ناظر، پیرامون انتخابات دهم [23 خرداد 88]   

>  دیدگاه سوم – نگاهی به خیزش 88ØŒ بخش 1 - 3   

>  اصولی کیست - بخش 1 - 4   

>  جهت اطلاع   

>  عادت   

>  190190   

>  تناقض در پیام   

>  تکفیر   

>  چوب دو سر گُهی   

>  خر باباته   

>  مشکل رهبر بودن   

>  برای مدتی
برخی از ستونهای دیدگاه
از روز سه شنبه سوم ماه Ù…ÛŒ فعال نخواهد بود   

>  تشکر از 330 «انسان» «مستقل»   

>  خر باباته   

>  نامه به رئیس کمیته بین‌المللی صلیب سرخ   

>  نامه به رئیس کمیته بین‌المللی صلیب سرخ   

>  تست برنامه Û°Û³   

>  تست برنامه Û°Û²   

>  تست برنامه Û°Û±   

>  مشکل رهبر بودن   

>  چوب دو سر گُهی   

>  تکفیر   

>  تست ششم عنوان   

>  تست ایران اتمی   

>  تست برنامه   

>  وظیفه مبرم   

>  تست برنامه   

>  اعتماد شرطی Ùˆ عکس العملی   

>  جامه ات شویم شپشهایت کشم   

>  تناقض در پیام   

>  190190   

>  ثبت پیامها Ùˆ نظرها
در محکومیت کشتار ساکنین بی دفاع اشرف   

>  اقدام خیلی سیاسی   

>  عادت   

>  آقای کدیور مشکل شما چیست؟   

>  بهاران خجسته باد   

>  قزلحصار Ùˆ ضرورت تعیین گزارشگر ویژه   

>  شریک دزد Ùˆ رفیق قافله   

>  ژورنالیسم «بو»دار   

>  لجن مال کردن سایت کلمه؟   

>  یک گام به جلو، دو گام به عقب   

>  فراتر از باورهای سمبلیک   

>  اخاذی سیاسی   

>  پیام اسلامی   

>  از این «من» عُق ام Ù…ÛŒ گیرد   

>  Ú†Ù‡ سال بدی   

>  حرف کهنه ای Ú©Ù‡ تازه است   

>  دنیای خر تو خر جمهوری اسلامی   

>  3499   

>  شایعه «مرگ ظالمان»   

>  «عرب» Ùˆ «مسلمان»   

>  خر لنگ   

>  فرهاد دیدگاه هم رفت   

>  اگر بیل زنی ...ØŸ   

>  خودسری Ùˆ خود زنی   

>  خودسر   

>  عزیزم، رفیقم، ستار   

>  فاشیسم Ùˆ دو رویی   

>  فرود Ùˆ پرواز سوال برانگیز   

>  استمداد خانواده ابراهیمی برای نجات جان وحید   

>  ساختار Ø´Ú©Ù†ÛŒ   

>  ایرج عزیز   

>  آن کار دیگر Ù…ÛŒ کنند   

>  به نام آزادی   

>  ما Ùˆ جنگ طلبی   

>  دوران بلبشو
   

>  جهت اطلاع
نامه سرگشاده به هیلاری کلینتون   

>  حرمت انسانی!   

>  An Open letter to Mrs Hillary Clinton   

>  نامه سرگشاده به هیلاری کلینتون   

>  تبریک   

>  دموکراسی Ùˆ پاسپورت   

>  چند سوال از آقای محدثین   

>  در حاشیه گردهمایی پاریس - بخش چهارم   

>  در حاشیه گردهمایی پاریس - بخش سوم   

>  سخنرانی محرمانه معاون وزیر اطلاعات در مشهد، (آبان 1388)   

>  در حاشیه گردهمایی پاریس - بخش دوم   

>  دیدار «مثبت Ùˆ خوب» ایاد علاوی Ùˆ نوری مالکی   

>  در حاشیه گردهمایی پاریس – بخش اول   

>  هواداران طلبکار   

>  چادر   

>  صفحه خط دار   

>  1929   

>  تو کجا Ùˆ علی کجا   

>  صاحب مردهء صاحب مرده   

>  «دولت یهود»   

>  من در اقلیت هستم   

>  تا Ú†Ù‡ اندازه؟   

>  22 میانگین سیاسی 15 Ùˆ 30
بخش اول پیش زمینه   

>  «فرار به جلو» موسوی
   

>  اصل، «اصول» است   

>  رهبران ما، رهبران آنها   

>  دیدگاه [اطلاعیه مشترک]: اعدام جنایت کارانه ÛŒ پنج زندانی سیاسی را محکوم Ù…ÛŒ کنیم   

>  اعدام 5 زندانی سیاسی
جلاد ننگت باد   

>  نتیجه بحث آزاد   

>  مسئولیت ستونهای دیدگاه   

>  تا اطلاع ثانوی   

>  کدنویسی اخیر دیدگاه   

>  خودسانسوری؟   

>  خاکستر بر سر   

>  بحث آزاد   

>  زوج خوشبخت   

>  پرسش Ùˆ پاسخ
در باره «انتخابات» عراق Ùˆ پيامدهاى آن   

>  شکوائیه   

>  رضا پهلوی در مسیر بازگشت به اصل خود
   

>  خشنودی رژیم اسلامی، خشنودی آمریکا   

>  رفراندوم؟   

>  خامنه ای در Ú©ÙˆÚ†Ù‡ Ùˆ بازار   

>  تو Ú©Ù‡ سهل است عمر Ùˆ عثمان Ùˆ علی هم نتوانستند   

>  آمریکا جاده صاف Ú©Ù† رژیم اسلامی   

>  خود کرده را تدبیر نیست   

>  رئال پلیتیک «جبهه (وسیع) مردم» (بخش سوم)   

>  تضمین امنیت مجاهدین   

>  «جبهه (وسیع) مردم» Ùˆ چند ماده   

>  جبهه وسیع (بخش دوم) «جبهه مردم» یا «جبهه همبستگی ملی»؟   

>  جبهه وسیع (بخش اول) همبستگی آری، ولی...   

>  شعار همیشه زنده
آزادی، نان، کار، مسکن   

>  رژیم اسلامی علیه بشریت
جهان علیه رژیم همصدا Ù…ÛŒ شود   

>  کوتاه Ùˆ مهم   

>  پیام مسعود رجوی به رضا پهلوی   

>  باز 19 بهمن شد
   

>  گفتگوی تلفنی کوتاه   

>  برای ثبت مقالات خود تقاضای کد ورودی کنید   

>  با پوزش   

>  هشدار، مشکل فنی   

>  موازین دیدگاه از اول فروردین 1389   

>  چرا
در برابر تندر می ایستند
خانه را روشن می کنند
Ùˆ Ù…ÛŒ میرند؟   

>  مهم Ùˆ آموزنده همایش کوثر عناصر اطلاعاتی رژیم برای کنترل بحران؟   

>  ویژه نامه بحران 88
   

>  ویژه نامه بحران 88   

>  یک پیام، یک التزام، یک بایست   

>  قتل علی موسوی   

>  منتظری ستیزان   

>  جراحی   

>  هراس از حسینعلی منتظری   

>  هشدار – ویروس   

>  حسینعلی منتظری درگذشت   

>  انحراف اذهان از بحران فروپاشی   

>  هراس تمامیت خواهان
از زنده شدن شعار «مرگ بر خمینی»   

>  مرگ بر خمینی   

>  نظریه پرداز   

>  16 آذر جرقه Ù…ÛŒ زند
گردآوری اخبار لحظه به لحظه   

>  مواجهه آزادیخواهانه Ùˆ دموکراتیک؟   

>  دیدگاه: بریتانیا به دنبال درگیری نیست   

>  دیدگاه: دستگیری 5 شهروند بریتانیایی در خلیج فارس   

>  مردم قدرناشناس   

>  پیام مسعود رجوی Ùˆ تعیین تکلیف Ùˆ فرجام نهایی   

>  دولت سایه   

>  سرکوب در داخل، قتل عام در خارج؟   

>  «گیر» دادن به موسوی – در پاسخ به فرهاد مهدوی   

>  سه سیزده Ùˆ یک بیانیه   

>  13 آبان، موضعگیری ها   

>  هفته
بی ظرفیت ها
و بی ظرف ها
   

>  بحران زا Ùˆ بحران زی   

>  حمله به سپاه Ùˆ قتل 60 پاسدار   

>  فتوایی Ú©Ù‡ خمینی Ùˆ خامنه ای هم نداده اند   

>  ساعت 5:30 بامداد امروز بهنود شجاعی اعدام شد   

>  کس نخارد پشت من....   

>  دو رفیق   

>  بند ناف
   

>  یادداشت سه روز اخیر   

>  دیدگاه در حال بازسازی است   

>  هتاکی به رنگ سبز   

>  میان ماه من تا...   

>  سرفصل اخبار - راه پیمایی روز قدس   

>  سیاست خارجی   

>  10000   

>  راهکاری بهتر؟   

>  پاسخ عفو بین الملل پیرامون دکتر محمد ملکی   

>  من اینجا ایستاده ام   

>  ستون نظرهای سایت دیدگاه   

>  دوست عزیز   

>  تفاوت دو اخلاق   

>  انتقاد همراه با راهکار – در حاشیه نوشتار اسماعیل وفا یغمایی   

>  بازخوانی یک گزارش خبری
در حاشیه مراسم تودیع Ùˆ معارفه   

>  الزایمر سیاسی   

>  تست ستون بحران فروپاشی   

>  تست - ستون بیانیه، پیامها، فراخوان، گردهمایی   

>  پایه ریزان فرهنگ سرکوب   

>  گفتگو با کریم قصیم   

>  دیدگاه سوم – بخش سوم   

>  تست   

>  فراخوان در حمایت سریع Ùˆ فوری از جان Ùˆ حرمت انسانی ساکنان قرارگاه اشرف   

>  تست   

>  Iran s Crises Site - English   

>  بنام آزادی انسان - تحلیلی از بحران برآمده از 11 سپتامبر [بولتن بحران]   

>  بولتن بحران جایگزین سایت دیدگاه   

>  تودهنی سیستماتیک به یاوه سرایان   

>  نامهء سرگشاده به مریم رجوی   

>  سایت های هواداران مجاهدین، علی ناظر را افشا Ù…ÛŒ کند   

>  تأمل Ùˆ تفسیر با شما   

>  «زهر» Ùˆ «پادزهر»   

>  بولتن انگلیسی - آزمایشی   

>  بولتن فارسی - آزمایشی   

>  بولتن بحران   

>  بولتن بحران   

>  حل معادلهء چند مجهولي   

>  چرا فراخوان   

>  فراخوان   

>  جنگ Ùˆ صلح شيرين عبادي   

>  پيام مسعود رجوي، پيامي براي ديگران   

>  خبر فوري حملهء عوامل رژيم با قمه به معترضان   

>  فعاليت ستون نظر کاربران   

>  نامه دفتر نخست وزير (توني بلر) Ùˆ وزارت خارجه انگليس به کاربران ديدگاه [متن انگليسي]   

>  پاسخ دولت انگلستان به کاربران سايت ديدگاه (سايت بحران)   

>  بدون صغري Ùˆ کبري   

>  آدرس غلط   

>  34 منهاي 1   

>  مجاهدين Ùˆ تکرار مکررات   

>  نظري ناروا در باره «بيدي Ú©Ù‡ نمي لرزد»   

>  بدون تفسير   

>  پاپوش   

>  متکي بر دغلکاري يا باور مذهبي   

>  گُل بود به سبزه نيز آراسته شد   

>  اتومات شدن
ستونهاي يادداشت روز Ùˆ يادداشت هفته   

>  Ø´Ú©Ù„ Ùˆ محتوا [فني]   

>  اولين پروژهء سايت بحران به پايان رسيد   

>  نامه به توني بلر پيرامون بحران جاري [همراه با ليست امضاي دريافتي]   

>  ÙŠÚ© نرم افزار مسوول سايت ديدگاه شد   

>  ديدگاه در 9 ماه آينده   

>  پايان نامه – انتقال تجربه
   

>  ياداشت روز   

>  خنديد   

>  هر پديده اي عمري دارد   

>  يادداشت هاي روز ديدگاه   

>  ديدگاه هرچقدر پول بدهد آش مي خورد   

>  نقض قوانين کپي رايت پيگرد قانوني دارد   

>  تروريستها بيکار ننشسته اند، خاک ايران - آخرين خاک ريز   

>  فراسوي ديدگاه
به سوي اتومات شدن کامل   

>  توبه بي توبه   

>  اگر او مادر من بود   

>  28 سال جنايت، 28 سال مبارزه Ùˆ مقاومت
حکومت اسلامي، فصل لاله ريزان خلق ايران   

>  27 سال دروغ، 27 سال خيانت، 27 سال جنايت
27سال مبارزهء سرنگوني طلبانه   

>  27 سال دروغ، 27 سال خيانت، 27 سال جنايت
27سال مبارزهء سرنگوني طلبانه   

>  27 سال دروغ، 27 سال خيانت، 27 سال جنايت
27سال مبارزهء سرنگوني طلبانه   

>  27 سال دروغ، 27 سال خيانت، 27 سال جنايت
27سال مبارزهء سرنگوني طلبانه   

>  27 سال دروغ، 27 سال خيانت، 27 سال جنايت
27سال مبارزهء سرنگوني طلبانه   

>  27 سال دروغ، 27 سال خيانت، 27 سال جنايت
27سال مبارزهء سرنگوني طلبانه   

>  بي بي سي را Ú†Ù‡ مي شود؟   

>  27 سال دروغ، 27 سال خيانت، 27 سال جنايت
27سال مبارزهء سرنگوني طلبانه   

>  27 سال دروغ، 27 سال خيانت، 27 سال جنايت
27سال مبارزهء سرنگوني طلبانه   

>  27 سال دروغ، 27 سال خيانت، 27 سال جنايت
27سال مبارزهء سرنگوني طلبانه   

>  من هستم چون مبارزه مي کنم. رژيم هست، چون...   

>  Ú†Ù‡ زشت   

>  «يادداشت روز»   

>  گام اول براي حملهء نظامي به ايران   

>  موازين Ùˆ راهکار براي ستون نظر کاربران   

>  موازين Ùˆ راهکار براي ستون نظر کاربران   

>  نه، اينطوري نمي شود!   

>  نه، اينطوري نمي شود!   

>  شرایط Ùˆ نحوهء ثبت‌نام در بخش دیدگاه کاربران   

>  اعدام صدام - بربريت لخت Ùˆ عور   

>  «مي توان Ùˆ بايد»
نامهء سرگشاده به مسوولين
کميسيونهاي شوراي ملي مقاومت   

>  آغاز هشتمين سال فعاليت ديدگاه
   

>  1737   

>  لطفا نام Ùˆ نام خانوادگي نظر دهنده قيد شود   

>  تقلب، تخلف، رأي سازي، فرهنگ آخوندي   

>  نه! کافي نيست   

>  حذف نام مجاهدين از ليست تروريستي   

>  کارت رژيم سوخت   

>  آخرين وداع   

>  جملات پراکنده   

>  براي سرنگوني بايد اين اسب را لنگ کرد   

>  مرحلهء دوم اتومات شدن ديدگاه   

>  ميز متقلب ها   

>  پيام هميشگي استعمارگر پير   

>  قُرُم...قُرُم...قُرُمساق   

>  لينک به چند سايت - مدافعان حقوق بشر   

>  دفاع از مدافعین آزادی   

>  مسئووليت پذيري   

>  دفاع از مدافعين آزادي   

>  ÙŠÚ© گام کيفي براي مريم رجوي Ùˆ يارانش   

>  زن در زندان
علي ناظر   

>  سؤالات انحرافي بي بي سي   

>  «ترورريستي» Ú©Ù‡ تروريست نيست، ترورريستي Ú©Ù‡ تروريست هست، Ùˆ آنکه ترور مي کند   

>  ديدگاه در راستاي اتومات شدن
ستون دیدگاه کاربران   

>  عبرت بگيريد   

>  منافق   

>  نامهء کاربران ديدگاه   

>  دو نکته   

>  نامهء کاربران ديدگاه – شمارهء3 منتشر شد   

>  نامهء کاربران ديدگاه شمارهء 2   

>  عليه حملهء نظامي به ايران
ودر حمايت از
مراعات دقيق حقوق ايرانيان پناهنده در عراق   

>  نامهء کاربران ديدگاه – شمارهء 1 - منتشر شد   

>  Ùˆ باز کُشتند   

>  پيامي به اپوزيسيون   

>  نامهء کاربران ديدگاه – شمارهء صفر   

>  خطر نزديک Ùˆ دعا واجب   

>  دعوت به همکاري Ùˆ ارسال مطلب ويژه براي «سوژه نامهء ديدگاه»   

>  تغييرات شکلي در ديدگاه   

>  5=2+2   

>  بد Ùˆ بدتر
   

>  اگر...   

>  جنگ يا صلح، واقعيت يا سراب   

>  فقط چند جمله   

>  «صداي رسا»   

>  مسوول ستون   

>  سايت بحران Ùˆ نگاهي به «نظر» کاربران   

>  چشم انداز Ùˆ نقش رسانه ها بر مبناي ÙŠÚ© تحليل   

>  گام بعدي   

>  خلط مبحث   

>  در بارهء ستون تازه ترين مطالب   

>  درد دل
   

>  انفجار اتوبوس شهري حامل كارگران قرارگاه اشرف توسط رژيم پليد آخوندي 13 شهيد Ùˆ 15 مجروح برجاي گذاشت   

>  عقب نشيني رژيم Ùˆ درسي Ú©Ù‡ بايد مرور کنيم   

>  زن عليه استبداد - سوال يا پاسخ؟   

>  زن عليه استبداد - سوال يا پاسخ؟   

>  P.O. Box   

>  سومين پيام فيض مهدوي
چند لحظه پيش دريافت شد   

>  3 روز ديگر، جنايتي ديگر
فيض مهدوي
توطئهء وزارت اطلاعات – نگاهي شکاکانه   

>  1000 «نه» به نمايندگي «خلق در زنجير»   

>  4 روز ديگر، جنايتي ديگر
پيام دوم [جديد] از ولي الله فيض مهدوي (شنيداري)   

>  5 روز ديگر، جنايتي ديگر
چگونه اعتراض خود را به اطلاع رسانه ها، مجامع بين المللي Ùˆ مدافع حقوق بشر برسانيم؟   

>  فقط ÙŠÚ© هفته - گام بعدي   

>  وقتي امضا امضا نيست   

>  متن Ùˆ لينک به فراخوان به سه زبان فارسي، انگليسي، فرانسوي - [8 روز تا تاريخ اعدام فيض مهدوي]   

>  فراخوان ديدگاه - سخن کوتاه   

>  بار دیگر جنایتی دیگر   

>  14 روز تا اعدام ولي الله فيض مهدوي
شمارهء معکوس آغاز مي شود   

>  ديدگاه به کجا مي رود؟   

>  اول ماه مه گرامي باد؟ - تصوير   

>  با تشکر از حمايت شما   

>  شيرين عبادي: ما تا آخرين قطره خون خود از ايران دفاع مي‌‏كنيم   

>  انگولک نکنيد، انتخابات نزديک است   

>  جان ولي الله فيض مهدوي در خطر است   

>  نترسيد
ديدگاه فقط ÙŠÚ© سايت است   

>  ديدگاه جاي گردگيري هاي بين اپوزيسيون نيست   

>  مردم «شاه کليد اصلي»
در پاسخ به نقد محمد آسنگران   

>  آزادي بيان Ùˆ انديشه
پيش Ùˆ پس از سرنگوني   

>  آزادي بيان در فرهنگ رب النوعي   

>  سه سخنراني، ÙŠÚ© نتيجه   

>  اگر به مرگ من اميد بسته اي
تا نهايت نشاندنت به خاک
زندگانيم دراز باد
   

>  ديدگاه موقتا «به روز» نخواهد شد   

>  درگذشت خانم فرنگيس ميرزاخانلو مادر رفيق عزيزمان بهرام رحماني   

>  تحميل ديپلماتيک   

>  اشکال تکنیکی موقتی دیدگاه   

>  عشق به آزادي، نفرت از رژيم   

>  نگراني ايرانيان Ùˆ خواست هاي ما   

>  تغيير رفتار، شرط مطلوب سازش با رژيم؟ - سخن کوتاه   

>  خطرات بيمارزاي همبستري با رژيم - سخن کوتاه   

>  ÙŠÚ© هفته تا فاز جديد - سخن کوتاه   

>  سکوت معني دار   

>  الملک يبقي مع الکفر Ùˆ لا يبقي مع الظلم   

>  عواقب، خسارات Ùˆ تلفات [گزاذش انستيتوي تحقيقاتي آکسفورد]   

>  شعار محوري ديدگاه - پاسخ به يادداشت هفته عاطفه اقبال   

>  نردبان   

>  «صبح هاى مدرسه» - تصوير دلهره اى پنهان   

>  الويت   

>  بلوف اول - از تعارف Ú©Ù… کُن Ùˆ بر مبلغ افزا   

>  بازيکنان - ميز سه بُعدي سياست   

>  کارت شناخت - ديدگاه تحليلي   

>  کارت زمان - ديدگاه اپورتونيستي   

>  کارت شرف - ديدگاه رهائي بخش   

>  کارت ميهن پرستي - ديدگاه شووينيستي   

>  کارت آزادي انديشه - ديدگاه دگرانديش   

>  کارت سانسور Ùˆ اختناق - ديدگاه فاشيستي   

>  کارت همبستگي ملي - ديدگاه مترقي   

>  کارت احمدي نژاد - ديدگاه سرکوبگر   

>  کارت آلترناتيو - ديدگاه مردمي   

>  کارت اتمي - ديدگاه سياسي   

>  ويژه نامهء ديدگاه - فروردين 1385   

>  Ú¯Ù… گرده راه   

>  دو دو تا چهار تا - «باورها»، «مسوول» Ùˆ «مسووليت پذيري»   

>  «روشنفکر سرگردان در قهوه خانه»   

>  54 به 3   

>  چند تغيير در ستون کاربران   

>  هشدار به کاربران ديدگاه - ويروس   

>  ديدگاه هفت ساله شد - اما نه به مرغوبي شراب هفت ساله   

>  تفاوت «ما» با آلماني ها   

>  موازين ثبت نظر در ستون نظر کاربران   

>  دو انتقاد به ديدگاه همراه با پاسخ   

>  سالگرد اعدام حسين فاطمي   

>  نظر کابران - نظر هدایت اشتری لرکی Ùˆ پاسخ علي ناظر   

>  نظر کابران - نظرناصر فرزانه Ùˆ پاسخ علي ناظر   

>  بلژيك - بروكسل- ميدان شومان   

>  مقايسه دو موضع   

>  تروريسم Ùˆ سکوت ما   

>  دشمن مشترک   

>  بررسي اجمالي دو همه پرسي سايت ديدگاه   

>  چند کلام با کاربران ديدگاه - 1   

>  علی ناظر لطفا پاسخ دهید! - همراه با پاسخ به سوالات Ø­. قهرمان   

>  يادداشت هاي پراکنده 2   

>  دفاع از حقوق بشر در اين پيچ سخت تاريخي   

>  يادداشت هاي پراکنده   

>  درود   

>  چرا از مادر رضايي پوزش مي خواهم؟   

>  آن روز «من» کجا خواهم بود؟   

>  گفتگوي علي ناظر با فريبا مرزبان   

>  حالا چي؟   

>  آيا سايـت 60 ميليون دات کام يادش رفته، يا کارش اين است؟   

>  تقابل دو متضاد - بخش هشتم - گُل يا گلوله؟   

>  «نظر دهيد»   

>  تقابل دو متضاد - بخش هفتم - ديپلماسي سرنگوني، همخوابگي با جهانخواران   

>  محمود احمدي نژاد به ضرب ÙŠÚ© گلوله به قتل رسيد - فرض کنيم اين خبر درست باشد، حالا چي؟   

>  تقابل دو متضاد - بخش 6 – رهبرخاص   

>  تقابل دو متضاد - بخش پنجم - رژيم، اپوزيسيون Ùˆ «اما» ها   

>  تقابل دو متضاد - بخش چهارم - اپوزيسيون در تضاد با خود   

>  تقابل دو متضاد - بخش سوم – اپوزيسيون   

>  تقابل دو متضاد - بخش دوم - تعيين تکليف   

>  تقابل دو متضاد - بخش اول - ÙŠÚ© تصوير کلّي   

>  ستون نکته هاي سايت ديدگاه فعال شد   

>  دو دو تا چهار تا   

>  گفت، بايد گفت   

>  به بهانه 17 ژوئن - سوالي از ديدبان حقوق بشر: Ú©ÙŠ ظالمه، Ú©ÙŠ مظلوم؟   

>  «نازني» اگر محابا کني   

>  روزه ÙŠ گنجشکي   

>  روزه ÙŠ گنجشکي   

>  خر همان خر است فقط پالانش عوض شده   

>  سخني با پشت پرده اي هاي بي هويت   

>  آگاهي از مواضع ديگران   

>  آينه   

>  فرح کريمي - دستگيري Ùˆ بازجويي نماينده پارلمان هلند در فرودگاه تهران   

>  نظر کاربران ديدگاه بر راه حل من ارجحيت دارد - ديدگاه سايت شماست   

>  کپي رايت را رعايت کنيم   

>  بر يهود Ú†Ù‡ گذشت؟   

>  جرم شان چيست؟ بهايي گري   

>  گفتگوي علي ناظر با ايرج مصداقي - بخش اول   

>  خانمک رجوي سايه سعيدي سيرجاني   

>  پیرامون خبر قبلی در مورد احضار وبازجویی " محمد رضا فتحی"   

>  چند سوال از چند حقوقدان، فعال حقوق بشر Ùˆ امضا کننده بيانيه «در همسويي با بيانيه 565 نفر»   

>  گفتگوي علي ناظر با بصير نصيبي (بخش دوم Ùˆ آخر)   

>  ÙŠÚ© نامه کوتاه از ÙŠÚ© کارگر دردمند، Ùˆ پاسخ کوتاه ديدگاه   

>  ژان پل دوم در گذشت، خدايش بيامرزدش، اما...   

>  به بهانه دستگيري مظلومي راد   

>  گفتگوي علي ناظر با بصير نصيبي (بخش اول)   

>  گفتگوى على ناظر با اسماعيل وفا يغمائى - (بخش سوم)   

>  نامه منشه امير (راديو اسرائيل) به ديدگاه Ùˆ پاسخ کوتاه علي ناظر   

>  ويژه نامه مارس - حمله آمريکا - فرضي محال   

>  حمله احتمالي آمريکا به ايران   

>  زردي من از تو، سرخي تو به گونه ÙŠ کودکان خياباني   

>  گفتگوى على ناظر با اسماعيل وفا يغمائى - بخش دوم   

>  گفتگوي علي ناظر با اسماعيل وفا يغمائي - بخش اول   

>  واقعيت انفجار در بوشهر   

>  چرا ديدگاه 18 ساعت فعال نبود؟   

>  Ú†Ùˆ ايران نباشد تن من مباد، بدين بوم Ùˆ بر زنده ÙŠÚ© تن مباد   

>  پاسخي کوتاه به آقاي صادقي نيا - تجربه آموزي   

>  دموکراتم اما نه اينقدر   

>  يادداشت هفته - حق پناهندگي   

>  ناهيد رياضي نامزد عضويت در پارلمان دانمارک   

>  تبعيديان ايراني، در کنار عطاالله مهاجراني   

>  شانتاژ - يادداشتي بجاي يادداشت هفته   

>  دزد   

>  پاسخي کوتاه به تعداد زيادي اي ميل   

>  تماس با ديدگاه   

>  به نام آزادي   

>  بحث روز: قلم سرخ، زبان سرخ، خط سرخ   

>  پاشنه آشيل   

>  انقلاب فرهنگي   

>  پيشگفتار ماهنامه ديدگاه - شهريور   

>  پيشگفتار ماهنامه ديدگاه - مرداد   

>  پيشگفتار ماهنامه ديدگاه - تير   

>  پيشگفتار ماهنامه ديدگاه - خرداد   

>  پيشگفتار ماهنامه ديدگاه - ارديبهشت   

>  انسان در نظام ايدئولوژيک - تضاد حرف Ùˆ عمل*- بخش اول   

>  پيشگفتار ماهنامه فروردين 1383   

>  خدا را شکر Ú©Ù‡ به کلاس اول آمديم   

>  رفراندوم- طرح شوراي ملي مقاومت   

>  برخورد کليشه اي -2   

>  خود کرده را تدبير نيست   

>  Ú¯Ù„ دقيقه 91 مجاهدين   

>  تفاوت مريم رجوي با اکبر گنجي، عبدالله نوري، Ùˆ..   

>  تير دروازه   

>  جام زهر اتمي   

>  مصدق دوم   

>  برخورد کليشه اي -1   

>  بحران انقلابي ØŒ فروپاشي، يا سرنگوني؟   

>  مجاهدين خلق - امر به وظيفه يا امر به نتيجه -پاسخ به چند نکته   

>  مجاهدين خلق - امر به وظيفه يا امر به نتيجه -7/8   

>  مجاهدين خلق - امر به وظيفه يا امر به نتيجه -6   

>  مجاهدين خلق - امر به وظيفه يا امر به نتيجه -5   

>  مجاهدين خلق - امر به وظيفه يا امر به نتيجه -4   

>  مجاهدين خلق - امر به وظيفه يا امر به نتيجه -3   

>  مجاهدين خلق - امر به وظيفه يا امر به نتيجه -2   

>  مجاهدين خلق - امر به وظيفه يا امر به نتيجه -1   

>  تداوم   

>  رفراندوم آري، اما پس از   

---

[Posted comments]

No press releases currently available